Bệnh Lupus Ban Đỏ Là Gì? Cách Phòng Chống Bệnh

Selena Gomez, một trong những nghệ sĩ nổi tiếng của nền âm nhạc Mỹ, đã phải đối mặt với căn bệnh lupus ban đỏ từ năm 2014. Những cơn đau dai dẳng đã khiến Selena ít xuất hiện trước công chúng, tạo ra những thời kỳ lo âu và trầm cảm khó khăn. Năm 2017, cô phải chấp nhận quyết định quan trọng - ghép thận, sau một thời gian dài đối mặt với những khó khăn từ bệnh lý. 

Vào 12/2023, diễn viên nổi tiếng Châu Hải My - vang danh qua vai Chu Chỉ Nhược và các vai diễn lớn khác, đã qua đời sau thời gian dài chống chọi với căn bệnh lupus ban đỏ.

Vậy, lupus ban đỏ là bệnh gì, những biểu hiện và tác động nguy hiểm của nó là gì? Hãy cùng Chus tìm hiểu chi tiết hơn về lupus ban đỏ.

Ca sĩ Selena Gomez đang phải đối mặt với lupus ban đỏ 

1. Bệnh lupus ban đỏ là gì?

Bệnh lupus ban đỏ là một bệnh tự miễn mãn tính, trong đó hệ thống miễn dịch tấn công nhầm vào các mô và cơ quan khỏe mạnh trong cơ thể. Bệnh lupus ban đỏ có thể ảnh hưởng đến khớp, da, não, phổi, thận và mạch máu. Bệnh gồm nhiều thể khác nhau nhưng thường gặp 2 loại, đó là lupus ban đỏ dạng đĩa và lupus ban đỏ hệ thống.  

Cả lupus ban đỏ dạng đĩa và lupus ban đỏ hệ thống đều gây phát ban da. Phát ban của lupus ban đỏ dạng đĩa có xu hướng nặng nề hơn và gây biến chứng như sẹo, tăng sắc tố, ảnh hưởng thẩm mỹ của người bệnh. Tuy nhiên, lupus ban đỏ hệ thống sẽ gây tác động nguy hiểm hơn vì bệnh ảnh hưởng các cơ quan nội tạng bên trong cơ thể. Và đây cũng là loại phổ biến nhất trong các loại lupus ban đỏ.

2. Nguyên nhân gây lupus ban đỏ:

Lupus ban đỏ là một bệnh tự miễn phức tạp và nguyên nhân chính xác của nó vẫn chưa được hiểu đầy đủ. Có khả năng là sự kết hợp của các yếu tố di truyền, môi trường và nội tiết tố góp phần vào sự phát triển của bệnh lupus.

Yếu tố di truyền:

Yếu tố di truyền là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh lupus, vì căn bệnh này có xu hướng di truyền trong gia đình. Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh lupus hoặc các bệnh tự miễn khác có thể có nguy cơ mắc bệnh lupus cao hơn.

Rối loạn miễn dịch:

Lupus được đặc trưng bởi một phản ứng miễn dịch bất thường, trong đó hệ thống miễn dịch tấn công nhầm vào các mô và cơ quan của cơ thể. Rối loạn chức năng này có thể được kích hoạt bởi nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm cả tính nhạy cảm di truyền.

Ảnh hưởng nội tiết tố:

Các yếu tố nội tiết tố, đặc biệt ở phụ nữ, được cho là có vai trò trong sự phát triển của bệnh lupus. Bệnh phổ biến hơn ở phụ nữ, đặc biệt là trong độ tuổi sinh đẻ, cho thấy có sự ảnh hưởng của nội tiết tố. Đặc biệt, estrogen có thể góp phần vào cơ chế bệnh sinh của bệnh lupus.

Tác nhân kích hoạt từ môi trường: 

Một số yếu tố môi trường có thể kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm bệnh lupus ở những người có khuynh hướng di truyền. Tia cực tím (UV) từ mặt trời, nhiễm trùng, thuốc men và một số hóa chất đã được xác định là những tác nhân tiềm ẩn.

3. Bệnh lupus ban đỏ có lây không? 

Như đã nói ở trên, lupus là một bệnh tự miễn không phải là bệnh truyền nhiễm, tức là hệ miễn dịch của chính bệnh nhân sản xuất ra một kháng thể chống lại các cơ quan của chính cơ thể mình. Vì vậy người mắc lupus ban đỏ không thể lây nhiễm căn bệnh này cho người khác dù cho tiếp xúc gần hay xa, kể cả quan hệ tình dục. 

4. Biểu hiện của lupus ban đỏ: 

Lupus ban đỏ thường khó phát hiện sớm do dấu hiệu của nó thường phức tạp và xuất hiện ở nhiều cơ quan khác nhau, dễ gây nhầm lẫn với các bệnh khác.

Dấu hiệu của lupus ban đỏ dạng đĩa:

Lupus ban đỏ dạng đĩa biểu hiện trên lâm sàng chủ yếu bằng các triệu chứng bất thường trên da:

• Tổn thương da: Da ửng đỏ (còn gọi là Hồng ban) có dạng hình cánh bướm ở mặt là một dấu hiệu rất đặc trưng của lupus. Những vùng tiếp xúc với ánh nắng mặt trời như mặt, tai, da đầu và cổ, biểu hiện dưới dạng các mảng ban đỏ nổi lên với kết cấu có vảy hoặc đóng vảy. Đáng chú ý, những mảng này có hình tròn hoặc hình đĩa, tạo thành đặc điểm chẩn đoán chính của bệnh.

• Sẹo và thay đổi sắc tố da: Các vùng da bị ảnh hưởng sẽ teo mỏng theo thời gian, dẫn đến sự hình thành của các sẹo teo. Thay đổi sắc tố da tối đi hoặc sáng hơn, có thể tồn tại vĩnh viễn.

• Rụng tóc: Lupus ban đỏ dạng đĩa có thể làm rụng tóc. Nếu da đầu bị tổn thương và gây sẹo, có khả năng tóc sẽ không mọc lại được tại những vùng đó.

• Nhạy cảm với ánh sáng: việc tiếp xúc với ánh sáng mặt trời có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng viêm ở các tổn thương da.

• Móng tay: dễ gãy, cong hoặc biến dạng do giòn hơn.

Mặc dù lupus ban đỏ dạng đĩa chủ yếu ảnh hưởng đến da, nhưng không nên coi thường vì có khả năng tiến triển thành lupus ban đỏ hệ thống. 

Phát ban cánh bướm của bệnh lupus ban đỏ (Nguồn: Shutterstock)

Dấu hiệu của lupus ban đỏ hệ thống:

Khác với lupus ban đỏ dạng đỉa chỉ ảnh hưởng ngoài da, lupus ban đỏ hệ thống (systemic lupus erythematosus - SLE) có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan và hệ thống trong cơ thể. Điều quan trọng cần lưu ý là không phải tất cả mọi người mắc bệnh lupus ban đỏ hệ thống đều gặp phải các triệu chứng giống nhau và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng cũng có thể dao động. Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến của bệnh lupus ban đỏ hệ thống:

• Đau khớp và sưng tấy: Những người mắc lupus ban đỏ có nguy cơ cao phải đối mặt với viêm khớp dẫn đến đau, sưng và cứng khớp. Nó thường ảnh hưởng đến các khớp nhỏ của bàn tay và cổ tay.
• Phát ban da: Giống như lupus ban đỏ dạng đĩa, lupus ban đỏ hệ thống cũng xảy ra hiện tượng phát ban hình con bướm đặc trưng xuất hiện trên mặt, lan khắp má và sống mũi. Phát ban này nhạy cảm với ánh sáng và có thể trầm trọng hơn khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

• Sốt và mệt mỏi: Sốt, mệt mỏi, gầy sút cân, chán ăn gặp ở 90% người bệnh.

• Loét miệng: Các vết loét ở miệng hoặc mũi có thể xảy ra và chúng thường không đau. Những vết loét này khác với những vết loét liên quan đến nhiễm trùng hoặc các tình trạng khác.

• Hiện tượng Raynaud: Hiện tượng này khiến các ngón tay và ngón chân trở nên trắng hoặc xanh khi bị lạnh hoặc căng thẳng. Điều này xảy ra do co thắt mạch máu.

• Đau ngực: Viêm màng tim hoặc phổi có thể gây đau ngực. Triệu chứng này cần được chăm sóc y tế kịp thời.

• Viêm thận: Khi hệ thống miễn dịch tấn công thận có thể dẫn đến huyết áp cao, sưng tấy (phù nề) và thay đổi nước tiểu.

• Triệu chứng thần kinh: Một số người mắc lupus ban đỏ hệ thống có thể gặp các triệu chứng thần kinh, chẳng hạn như đau đầu, co giật hoặc rối loạn chức năng nhận thức.

• Rối loạn máu: Người bệnh thường gặp các triệu chứng như thiếu máu làm da xanh, môi tái, giảm bạch cầu hoặc giảm tiểu cầu.

Lupus ban đỏ hệ thống làm ảnh hưởng đến các cơ quan nội tạng (Nguồn: Adam)

5. Có thể chữa khỏi bệnh lupus ban đỏ không?

Không có cách nào để chữa trị bệnh lupus ban đỏ. Lupus là một bệnh tự miễn mãn tính và việc điều trị chủ yếu tập trung vào việc kiểm soát các triệu chứng, ngăn ngừa các đợt bùng phát và giảm thiểu tổn thương cơ quan. Các phương pháp điều trị thường được cá nhân hóa bởi bác sĩ chuyên khoa, chẳng hạn như bác sĩ da liễu nhằm giải quyết vấn đề về da hoặc các chuyên gia khác tùy thuộc vào hệ thống cơ quan nào trong cơ thể bị ảnh hưởng.

6.  Cách ngăn ngừa bệnh lupus ban đỏ:

Ngăn ngừa bệnh lupus ban đỏ là một thách thức vì nguyên nhân chính xác của bệnh tự miễn này vẫn chưa được hiểu đầy đủ và có liên quan đến yếu tố di truyền. Tuy nhiên, một số lựa chọn lối sống và thói quen nhất định có thể góp phần giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh lupus hoặc có khả năng làm giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Điều quan trọng cần lưu ý là những khuyến nghị này không đảm bảo các biện pháp phòng ngừa mà là những hướng dẫn chung có thể hỗ trợ sức khỏe tổng thể:

Chế độ sinh hoạt:

• Bảo vệ da trước tác động của tia UV bằng cách sử dụng đồ bảo hộ như quần áo che phủ và mũ rộng vành, kem chống nắng khi ra khỏi nhà.

• Hạn chế ra ngoài vào những giờ cao điểm từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều để tránh tác động gắt từ tia UV.

• Ngưng sử dụng các loại thuốc làm bạn tăng nhạy cảm với ánh nắng như lợi tiểu, kháng sinh.

• Ngừng hút thuốc lá.

• Kiểm soát căng thẳng.

• Áp dụng lối sống lành mạnh: Chế độ ăn uống cân bằng và bổ dưỡng, tham gia hoạt động thể chất thường xuyên và đảm bảo ngủ đủ giấc. 

Chế độ dinh dưỡng:

• Duy trì chế độ ăn đa dạng và cân đối, hạn chế tiêu thụ thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên và xào. Ưu tiên lựa chọn thức ăn có lợi cho sức khỏe tổng thể.

• Đối với những người mắc lupus ban đỏ, nên tăng cường vitamin D qua các nguồn thực phẩm tự nhiên như cá hồi, cá mòi, gan bò, lòng đỏ trứng, tôm, nấm, yến mạch, sữa chua, để hỗ trợ sức khỏe tổng thể.

Chế độ ăn lành mạnh (Nguồn: Shutterstock)

Khám sức khỏe định kỳ:

Kiểm tra y tế thường xuyên có thể giúp theo dõi sức khỏe tổng thể và phát hiện sớm mọi vấn đề tiềm ẩn. Mặc dù bệnh lupus không hoàn toàn có thể phòng ngừa được nhưng việc đánh giá sức khỏe định kỳ có thể góp phần phát hiện và quản lý sớm mọi tình trạng sức khỏe đang phát triển.

Không có một biện pháp rõ ràng nào để ngăn ngừa bệnh lupus ban đỏ. Bởi vì, một số yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển bệnh lupus, chẳng hạn như di truyền - điều nằm ngoài tầm kiểm soát của mỗi cá nhân. Nếu có lo ngại về bệnh lupus hoặc các triệu chứng liên quan, bạn nên tham khảo ý kiến ​​của chuyên gia chăm sóc sức khỏe để được tư vấn cá nhân, chẩn đoán chính xác và quản lý phù hợp. 

Lời Kết

Nguyên nhân gây ra bệnh lupus ban đỏ vẫn còn chưa được xác định, do đó chưa có những biện pháp phòng tránh cụ thể. Tuy nhiên, việc duy trì một lối sống lành mạnh có thể giúp củng cố hệ thống miễn dịch và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Quan trọng là lupus ban đỏ là một loại bệnh tự miễn, không thể chuyển nhiễm từ người này sang người khác. Vì vậy, không cần phải lo lắng khi tiếp xúc với những người đang phải đối mặt với bệnh lupus ban đỏ. 

Nguồn tham khảo: 

Lupus ban đỏ là bệnh gì? Sự nguy hiểm và biến chứng của bệnh

Bệnh lupus ban đỏ hệ thống là gì?

Bệnh lupus ban đỏ dạng đĩa