- 6 3, 2025
Bí quyết bảo quản các sản phẩm sơn mài Việt Nam đúng cách
Bạn vừa tậu một món đồ sơn mài Việt Nam xinh xắn? Hay đang băn khoăn không biết làm sao để giữ chiếc khay, bình hoa sơn mài gia truyền được bền đẹp? Đừng lo, CHUS sẽ chia sẻ những mẹo hay ho để bảo quản đồ sơn mài đúng cách, vừa đơn giản vừa hiệu quả!
Thực ra việc chăm sóc đồ sơn mài không khó như nhiều người nghĩ đâu. Chỉ cần nắm được một số nguyên tắc cơ bản và thực hiện đều đặn, bạn hoàn toàn có thể giữ được vẻ đẹp lung linh của những món đồ này qua nhiều năm tháng.
Đồ sơn mài truyền thống Việt Nam luôn thu hút bởi vẻ đẹp tinh xảo
Tại sao cần quan tâm đến việc bảo quản sơn mài Việt Nam?
Sơn mài - Nghệ thuật đáng trân trọng
Có lẽ nhiều bạn chưa biết, sơn mài Việt Nam có lịch sử lâu đời hơn 1000 năm và được UNESCO ghi nhận là di sản văn hóa phi vật thể. Mỗi món đồ đều được làm thủ công tỉ mỉ qua hàng chục công đoạn. Vì vậy, việc bảo quản chúng cũng cần có sự chú ý đặc biệt.
Mỗi tác phẩm ra đời đều mang trong mình tâm huyết và kỹ thuật tinh xảo của người thợ.
Bảo quản đúng cách giúp đồ sơn mài luôn bền đẹp qua thời gian
Đặc điểm riêng của vật liệu sơn mài Việt Nam
Sơn mài truyền thống được làm từ nhựa cây sơn tự nhiên - một loại nguyên liệu khá "khó tính". Lớp sơn này có tính chất đặc biệt: rất bền và đẹp, nhưng cũng khá nhạy cảm với môi trường xung quanh.
Nhựa sơn chứa các hợp chất tự nhiên có thể bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ, độ ẩm, và ánh sáng. Vì thế, cách bảo quản cũng cần phù hợp với đặc tính này.
Nghệ thuật sơn mài mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc
Những "kẻ thù" của đồ sơn mài
Nhiệt độ và độ ẩm thất thường
Đây chính là nguyên nhân hàng đầu làm hỏng đồ sơn mài. Khi nhiệt độ quá cao (trên 30°C) hoặc độ ẩm quá thấp (dưới 40%), lớp sơn dễ bị nứt nẻ. Ngược lại, độ ẩm quá cao (trên 70%) lại tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển.
Những thay đổi nhiệt độ đột ngột cũng rất có hại. Ví dụ như đặt đồ sơn mài gần cửa sổ mà ban ngày nắng gắt, ban đêm lại lạnh lẽo.
Môi trường bảo quản phù hợp giúp sơn mài giữ được vẻ đẹp lâu dài
Ánh sáng mặt trời trực tiếp
Tia UV trong ánh sáng mặt trời là "kẻ thù số một" của sơn mài Việt Nam. Chỉ cần để dưới nắng trực tiếp vài tháng, màu sắc sẽ phai nhạt đáng kể và bề mặt mất độ bóng.
Một nghiên cứu cho thấy việc phơi nắng trực tiếp trong 6 tháng có thể làm giảm 20% độ bóng của sơn mài. Con số này khá đáng báo động đấy!
Tránh những yếu tố có hại giúp bảo vệ đồ sơn mài hiệu quả
Bụi bẩn và ô nhiễm không khí
Bụi bẩn tích tụ lâu ngày không chỉ làm mờ vẻ đẹp mà còn có thể ăn mòn bề mặt sơn mài. Đặc biệt ở những thành phố lớn với mức độ ô nhiễm không khí cao, việc vệ sinh định kỳ trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.
Sơn mài Việt Nam - nét đẹp truyền thống cần được gìn giữ
Nguyên tắc vàng trong bảo quản
Tạo môi trường "thân thiện"
Điều quan trọng nhất là duy trì điều kiện môi trường ổn định. Nhiệt độ lý tưởng khoảng 20-25°C, độ ẩm từ 50-60%. Nghe có vẻ khó nhưng thực ra bạn chỉ cần đặt đồ sơn mài ở những nơi có điều hòa hoặc thông thoáng, tránh những chỗ quá nóng hoặc quá ẩm.
Nếu nhà bạn có máy lạnh, đó là điều kiện tuyệt vời. Còn không thì cũng đừng lo, chỉ cần tránh đặt gần bếp, gần cửa sổ hướng tây, hoặc trong phòng tắm là được.
Chọn vị trí đặt hợp lý
Hãy chọn những vị trí:
- Cách cửa sổ ít nhất 1-2 mét
- Không gần nguồn nhiệt như lò vi sóng, bếp gas
- Có thông gió nhẹ nhàng
- Tránh góc tường ẩm ướt
Đối với những món đồ treo tường, nên chọn bức tường không bị chiếu sáng trực tiếp và có độ dày tốt để tránh ẩm ướt.
Chọn vị trí hợp lý để bảo quản sơn mài tốt nhất
Cách vệ sinh đồ sơn mài đúng cách
Dụng cụ cần chuẩn bị
Bạn không cần mua những dụng cụ đắt tiền đâu. Chỉ cần:
- Khăn microfiber mềm mịn (loại lau kính oto là được)
- Chổi lông mềm nhỏ (có thể dùng chổi trang điểm cũ)
- Nước sạch
- Xà phòng trung tính (nếu cần)
Tuyệt đối tránh dùng khăn thô, giấy ăn, hay những vật liệu có thể tạo vết xước.
Vệ sinh định kỳ giúp đồ sơn mài luôn giữ độ bóng tự nhiên
Quy trình vệ sinh từng bước
Bước 1: Loại bỏ bụi bẩn bề mặt Dùng chổi lông mềm quét nhẹ nhàng từ trên xuống dưới. Không nên quét theo chuyển động tròn vì có thể làm xước bề mặt.
Bước 2: Lau sạch bằng khăn ẩm Vắt khăn microfiber với nước sạch cho đến khi chỉ còn ẩm nhẹ. Lau theo chuyển động thẳng, từ từ và nhẹ nhang. Nhớ thay đổi mặt khăn thường xuyên.
Bước 3: Lau khô ngay Sau khi lau ẩm, phải lau khô ngay bằng khăn khô để tránh nước đọng lại trên bề mặt.
Bước 4: Để khô tự nhiên Để món đồ khô hoàn toàn khoảng 15-20 phút trước khi đặt trở lại vị trí cũ.
Lưu ý về chất tẩy rửa
Với những vết bẩn thông thường, chỉ cần nước sạch là đủ. Nếu gặp vết bẩn cứng đầu hơn, có thể pha một chút xà phòng trung tính với nước theo tỷ lệ rất nhỏ.
Tuyệt đối không dùng:
- Nước tẩy rửa có chứa axit
- Cồn nồng độ cao
- Các loại dung môi công nghiệp
- Chất tẩy rửa có mùi hăng
Cách chăm sóc đúng cách giúp sơn mài bền đẹp theo năm tháng
Bảo quản lâu dài cho đồ sơn mài
Với các món đồ sử dụng hàng ngày
Những món như khay trà, chén, bát được dùng thường xuyên cần được vệ sinh sau mỗi lần sử dụng. Rửa nhẹ nhàng bằng nước ấm và xà phòng trung tính, sau đó lau khô ngay.
Không nên ngâm lâu trong nước hoặc cho vào máy rửa bát. Điều này có thể làm hỏng lớp sơn mài Việt Nam tinh xảo.
Với đồ trang trí và sưu tầm
Những món đồ này cần được kiểm tra định kỳ hàng tháng. Quan sát xem có xuất hiện vết nứt mới, thay đổi màu sắc, hay bất kỳ dấu hiệu bất thường nào không.
Chụp ảnh định kỳ cũng là cách hay để theo dõi tình trạng của đồ sơn mài qua thời gian. Bạn sẽ dễ dàng nhận ra những thay đổi nhỏ mà mắt thường khó phát hiện.
Bảo quản khi không sử dụng
Nếu cần cất giữ lâu dài, hãy bọc đồ sơn mài bằng giấy mềm không có acid, sau đó đặt trong hộp có lót xốp. Tránh dùng túi nylon vì có thể tạo độ ẩm cao bên trong.
Những mẹo bảo quản sơn mài đơn giản mà hiệu quả
Xử lý khi gặp sự cố
Xuất hiện vết nứt nhỏ
Đừng hoảng sợ! Vết nứt nhỏ (dưới 1mm) thường có thể ngăn chặn không lan rộng bằng cách điều chỉnh điều kiện bảo quản. Giữ nhiệt độ và độ ẩm ổn định, tránh thay đổi đột ngột.
Tuyệt đối không tự ý sửa chữa bằng keo dán hay các chất khác. Điều này có thể gây hại nhiều hơn là có ích cho sơn mài Việt Nam quý báu của bạn.
Màu sắc bị phai
Hiện tượng phai màu thường khó phục hồi hoàn toàn. Cách tốt nhất là ngăn ngừa bằng cách bảo quản đúng cách từ đầu.
Nếu màu chỉ phai nhẹ, có thể cải thiện bằng cách đánh bóng nhẹ nhàng, nhưng nên nhờ thợ có kinh nghiệm thực hiện.
Bị nấm mốc
Khi phát hiện nấm mốc, cần xử lý ngay. Dùng khăn mềm ẩm lau sạch, sau đó đặt ở nơi khô ráo, thông thoáng. Điều chỉnh độ ẩm xuống dưới 50% trong thời gian ngắn.
Xử lý nhanh chóng khi sơn mài gặp vấn đề để tránh hư hỏng nặng
Mẹo hay từ kinh nghiệm thực tế
Sử dụng túi hút ẩm
Đặt một vài gói hút ẩm silica gel gần nơi bảo quản đồ sơn mài. Điều này giúp duy trì độ ẩm ổn định, đặc biệt hiệu quả trong mùa mưa.
Tận dụng điều hòa không khí
Phòng có điều hòa thường có môi trường khá lý tưởng cho đồ sơn mài Việt Nam. Tuy nhiên, tránh đặt trực tiếp dưới dòng gió lạnh.
Đổi vị trí hoặc xoay hướng định kỳ
Với các món đồ trang trí, thỉnh thoảng xoay vị trí để tránh một bên bị ánh sáng chiếu nhiều hơn bên kia.
Ghi chép lịch bảo dưỡng
Lập một lịch nhỏ ghi lại thời gian vệ sinh, kiểm tra. Điều này giúp bạn theo dõi tốt hơn tình trạng của đồ sơn mài.
Kinh nghiệm quý báu trong việc bảo quản đồ sơn mài từ thế hệ trước
Khi nào cần nhờ chuyên gia?
Có những trường hợp bạn nên tìm đến các chuyên gia phục hồi đồ cổ:
- Xuất hiện vết nứt lớn hoặc bong tróc
- Phai màu nghiêm trọng
- Bề mặt bị hỏng do va đập
- Có giá trị cao về mặt tinh thần hoặc kinh tế
Chi phí phục hồi chuyên nghiệp thường dao động từ vài trăm nghìn đến vài triệu đồng, tùy theo mức độ hư hỏng và giá trị của món đồ.
Sơn mài truyền thống - di sản quý báu cần được chăm sóc tận tình
Truyền lại cho thế hệ sau
Giáo dục con em về giá trị sơn mài
Hãy kể cho con em nghe về lịch sử và giá trị của những món đồ trong nhà. Khi hiểu được ý nghĩa, các em sẽ biết cách trân trọng và bảo quản tốt hơn.
Ghi lại câu chuyện của từng món đồ
Mỗi món đồ sơn mài đều có câu chuyện riêng. Hãy ghi lại nguồn gốc, ý nghĩa, và cách chăm sóc để truyền lại cho thế hệ sau.
Ứng dụng công nghệ hiện đại
Ngày nay, có nhiều ứng dụng di động giúp theo dõi và nhắc nhở lịch bảo dưỡng đồ dùng. Bạn có thể tận dụng để quản lý việc chăm sóc đồ sơn mài một cách có hệ thống.
Chăm sóc đồ sơn mài thực ra không quá phức tạp như nhiều người nghĩ. Chỉ cần một chút kiên nhẫn, đều đặn và làm đúng cách, bạn hoàn toàn có thể giữ được vẻ đẹp lung linh của những món đồ này qua nhiều năm tháng.
Truyền thống sơn mài qua nhiều thế hệ - món quà văn hóa bất tử
>>> Đọc thêm: Bí mật gì ẩn sau nghệ thuật mỗi lớp sơn mài Việt Nam?
Tóm lại là
Hy vọng những chia sẻ trên đã cung cấp cho bạn những kiến thức hữu ích về cách bảo quản sơn mài! Nếu bạn đang muốn sở hữu những món đồ chất lượng cao, được làm thủ công tỉ mỉ bởi các nghệ nhân có tay nghề, CHUS hiện có rất nhiều sản phẩm đẹp mắt đang chờ bạn khám phá.
Mỗi sản phẩm không chỉ mang giá trị thẩm mỹ cao mà còn chứa đựng câu chuyện văn hóa sâu sắc của sơn mài Việt Nam.
Khám phá ngay bộ sưu tập sơn mài tại CHUS - Click để mua ngay!
