Đặc sản vùng miền sau sáp nhập có còn giữ được bản sắc?

Việc sáp nhập 63 tỉnh thành xuống còn 34 đơn vị từ 1/7/2025 đang khiến nhiều người lo lắng về tương lai của đặc sản vùng miền sau sáp nhập.

Thực tế hoàn toàn ngược lại - DNA địa lý, bảo hộ pháp lý và truyền thống văn hóa vẫn nguyên vẹn, thậm chí được nâng tầm mạnh mẽ hơn.

Sáp nhập tạo ra "siêu vùng đặc sản" với nguồn lực tập trung, thị trường mở rộng và cơ hội phát triển vượt bậc.

Nhưng liệu những thay đổi này có thực sự biến đặc sản Việt thành "hiện tượng toàn cầu" như kỳ vọng? Hãy cùng CHUS tìm hiểu nhé!

Đặc sản vùng miền sau sáp nhập vẫn giữ nguyên bản sắc văn hóa truyền thống

Tại sao đặc sản không thể "biến mất" vì ranh giới hành chính?

"DNA" địa lý không thể thay đổi

Mỗi món đặc sản đều có "chỉ vân tay" địa lý riêng biệt.

• Gạo Tám Xoan Hà Giang chỉ ngon vì đất đá vôi pha cát, độ cao 1.000m và chênh lệch nhiệt độ ngày đêm lớn.
• Chè Shan Tuyết Suối Giàng chỉ thơm vì sương mù bao phủ quanh năm và đất feralit đỏ vàng.
• Tôm càng xanh U Minh chỉ ngọt vì nước mặn lợ với độ mặn 15-20% đặc biệt.

Khi Hà Giang sáp nhập với Tuyên Quang để thành tỉnh Tuyên Quang mới, những yếu tố địa lý này vẫn y nguyên. Con người có thể vẽ lại bản đồ hành chính, nhưng không thể thay đổi được thổ nhưỡng, khí hậu mà thiên nhiên đã "ủ" trong hàng nghìn năm. Đặc sản vùng miền sau sáp nhập vẫn giữ nguyên những đặc trưng địa lý độc nhất này.

Vùng nguyên liệu đặc sản không thể "di dời" theo ranh giới hành chính (nguồn: Internet)

Bảo hộ pháp lý "sắt thép"

Điều nhiều người chưa biết là các đặc sản nổi tiếng đều được bảo hộ bằng "chỉ dẫn địa lý" - một dạng sở hữu trí tuệ mạnh mẽ. Nước mắm Phú Quốc được đăng ký bảo hộ với tên "Phú Quốc", không phải "Kiên Giang" hay "An Giang". Bánh pía được bảo hộ với tên "Sóc Trăng", không phải tên tỉnh hành chính nào khác.

Các chỉ dẫn địa lý này được bảo hộ theo Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam và các hiệp định quốc tế mà Việt Nam tham gia. Việc vi phạm chỉ dẫn địa lý sẽ bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật. Điều này có nghĩa tên gọi của đặc sản vùng miền sau sáp nhập được "bảo hiểm" vĩnh viễn, bất kể sự thay đổi hành chính.

Văn bản pháp luật bảo vệ tên gọi đặc sản không bao giờ lỗi thời (nguồn: Internet)

Nghệ thuật chế biến đặc sản vùng miền sau sáp nhập "khắc trong gen" người dân

Cách làm thắng cố đã được người Mông ở Hà Giang truyền từ thế kỷ 18. Bí quyết ướp thịt ngựa với 13 loại lá rừng, hun khói bằng gỗ thông trong 3 tháng không chỉ là công thức mà còn là nghi lễ văn hóa. Những kiến thức này tồn tại trong ký ức tập thể, được truyền từ miệng sang tai qua nhiều thế hệ.

Việc đổi tên tỉnh không thể xóa được di sản văn hóa phi vật thể này. Những kiến thức truyền thống về đặc sản vùng miền sau sáp nhập đã được Nhà nước Việt Nam công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia và đang được bảo tồn, phát triển một cách có hệ thống.

Nghệ nhân truyền thống - "kho báu sống" của làng nghề đặc sản (nguồn: Internet)

Nỗi lo nào đang "ám ảnh" người dân?

Sợ mất "căn cước" văn hóa

Đối với nhiều người, đặc sản không chỉ là món ăn mà còn là "căn cước" tinh thần. Khi nghe "nem nắm Giao Thủy", người ta nghĩ ngay đến Nam Định. Khi nói "bánh khô mè Cẩm Lệ", ai cũng biết là Đà Nẵng. Việc sáp nhập khiến họ lo lắng sẽ mất đi "danh thiếp" này.

Nhưng thực tế cho thấy tên gọi của đặc sản vùng miền sau sáp nhập luôn gắn với địa danh cụ thể nhất (phường, xã, làng), không phải tên tỉnh. nem nắm vẫn là "Giao Thủy", bánh khô mè vẫn là "Cẩm Lệ", dù có thuộc tỉnh nào đi nữa.

Tên làng, xã mới là "căn cước" thật sự của đặc sản Việt (nguồn: Internet)

Quan ngại về "danh xưng" đặc sản

Một số người thắc mắc về cách gọi tên đặc sản sau khi sáp nhập. Ví dụ, khi Bắc Ninh sáp nhập với Bắc Giang thành tỉnh Bắc Ninh mới, bánh phu thê sẽ được gọi như thế nào?

Thực tế, mỗi đặc sản đã được bảo hộ đều có "vùng sản xuất" được quy định rõ ràng. Bánh phu thê được sản xuất tại làng Đình Bảng, xã Đình Bảng, thành phố Bắc Ninh, và tên gọi này sẽ được giữ nguyên. Đây là cách đảm bảo tính chính xác về nguồn gốc và chất lượng sản phẩm.

Giấy chứng nhận chỉ dẫn địa lý - "passport" toàn cầu của đặc sản (nguồn: Internet)

Lo lắng về chất lượng bị ảnh hưởng

Một số người sợ rằng việc mở rộng địa giới sẽ dẫn đến việc xuất hiện hàng nhái, hàng kém chất lượng mạo danh đặc sản. Thực tế, các đặc sản được bảo hộ bằng chỉ dẫn địa lý có quy định rất nghiêm ngặt về vùng sản xuất, nguyên liệu và quy trình chế biến.

Chính quyền mới có điều kiện tốt hơn để giám sát chất lượng và chống hàng giả nhờ nguồn lực được tập trung và hệ thống quản lý được tinh gọn.

Hệ thống giám sát chất lượng đặc sản ngày càng chặt chẽ (nguồn: Internet)

Bảo tồn và phát triển đặc sản vùng miền sau sáp nhập như thế nào?

Lộ trình hoàn thành trong năm 2025

Ngày 12/6/2025, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh. Các chính quyền địa phương mới chính thức hoạt động từ 1/7/2025. Việc chuẩn bị đã diễn ra suốt 6 tháng trước đó với sự tham gia của các chuyên gia, hiệp hội ngành nghề và người dân.

Đặc biệt, trong quá trình chuẩn bị, việc bảo tồn và phát triển đặc sản được đặt lên hàng đầu. Mỗi tỉnh, thành mới đều có "Bản đồ đặc sản" chi tiết với kế hoạch phát triển cụ thể cho từng loại.

Một số ví dụ sáp nhập tiêu biểu

Miền Bắc: Tỉnh Phú Thọ mới (hợp nhất Vĩnh Phúc, Hòa Bình và Phú Thọ) sẽ có bánh chưng gù Hòa Bình, bánh tẻ mật Phú Thọ cùng tồn tại. Tỉnh Bắc Ninh mới (sáp nhập Bắc Giang và Bắc Ninh) sẽ có cả bánh phu thê Bắc Ninh và vải thiều Lục Ngạn Bắc Giang.

Miền Trung: Thành phố Đà Nẵng mới (hợp nhất Quảng Nam và Đà Nẵng) sẽ là nơi có mì Quảng, bánh dừa nướng Hội An, bánh khô mè Cẩm Lệ, chả bò Đà Nẵng trong cùng một đơn vị hành chính.

Miền Nam: Thành phố Hồ Chí Minh mới (sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu) sẽ có bánh khọt Vũng Tàu, bánh mì Sài Gòn và các đặc sản từ Bình Dương cùng chung "mái nhà".

Bản đồ đặc sản mới - từ miền Bắc xuống miền Nam đều có "ngôi sao" (nguồn: Kỳ Anh Nguyễn - @kyanh.photo)

Ai đang bảo vệ và phát triển đặc sản?

Hệ thống bảo vệ pháp lý đa tầng

Việt Nam hiện có hệ thống bảo vệ đặc sản gồm nhãn hiệu hàng hóa, chỉ dẫn địa lý và bảo hộ giống cây trồng theo pháp luật trong nước. Một số đặc sản đã được đăng ký bảo hộ quốc tế để mở rộng thị trường xuất khẩu.

Các biện pháp bảo vệ đặc sản

Việc bảo vệ đặc sản chủ yếu dựa vào hệ thống pháp lý hiện hành bao gồm đăng ký nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý và các quy định về chất lượng sản phẩm. Các cơ quan chức năng thực hiện kiểm tra, giám sát thường xuyên để đảm bảo chất lượng và chống hàng giả.

Hỗ trợ nghệ nhân và truyền nghề đặc sản vùng miền sau sáp nhập

Nhà nước hiện có các chính sách hỗ trợ nghệ nhân truyền đạt nghề làm đặc sản, bao gồm các chế độ ưu đãi và hỗ trợ tài chính. Các doanh nghiệp sản xuất đặc sản cũng được tạo điều kiện phát triển thông qua các chính sách ưu đãi.

Chính sách hỗ trợ nghệ nhân - "cánh tay nối dài" bảo tồn văn hóa (nguồn: Internet)

Phương thức phát triển đặc sản trong kỷ nguyên mới

Từ "làng nghề" thành "cụm sản xuất đặc sản"

Thay vì những làng nghề nhỏ lẻ, các tỉnh mới đang có điều kiện quy hoạch các khu vực sản xuất đặc sản tập trung với hạ tầng hiện đại hơn, tạo điều kiện phát triển quy mô và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Liên kết chuỗi giá trị từ "ruộng đến bàn ăn"

Các tỉnh mới có điều kiện xây dựng chuỗi giá trị hoàn chỉnh cho đặc sản vùng miền sau sáp nhập: từ vùng nguyên liệu, chế biến, đóng gói đến tiêu thụ trong cùng một đơn vị hành chính. Điều này giúp giảm chi phí logistics và đảm bảo chất lượng tốt hơn.

Số hóa toàn bộ quy trình

Mỗi đặc sản đang được "số hóa" từ công thức, quy trình sản xuất đến cách thưởng thức. Người tiêu dùng có thể dùng app AR để "nhìn thấy" cách làm bánh pía ngay tại nhà, hoặc tham gia lớp học online với nghệ nhân thực thụ.

Marketing "câu chuyện" thay vì sản phẩm

Các đặc sản không còn chỉ bán sản phẩm mà bán cả "câu chuyện". Mỗi hộp bánh đa cua xuất khẩu đều kèm video QR code giới thiệu về Hải Phòng, về làng nghề, về con người làm bánh. Khách hàng nước ngoài không chỉ ăn bánh mà còn "ăn" cả văn hóa Việt.

Công nghệ 4.0 "thổi hồn" vào đặc sản truyền thống (nguồn: Internet)

Hiệu ứng bất ngờ từ việc sáp nhập

Đặc sản "lai tạo" tạo ra hương vị mới

Việc sáp nhập đã tạo ra những sự kết hợp bất ngờ cho đặc sản vùng miền sau sáp nhập. nem nắm Giao Thủy ăn với cơm cháy Ninh Bình tạo nên combo mới được thực khách yêu thích. Bánh khọt Vũng Tàu được "nâng cấp" bằng tôm càng xanh miền Tây, tạo ra phiên bản bánh khọt "premium".

Cơ hội mở rộng thị trường

Việc sáp nhập tạo điều kiện cho các đặc sản tiếp cận thị trường rộng lớn hơn trong cùng đơn vị hành chính. Các chi phí vận chuyển và thủ tục có thể được đơn giản hóa khi không còn ranh giới liên tỉnh.

Tiềm năng phát triển du lịch ẩm thực

Du khách có thể trải nghiệm đa dạng đặc sản hơn trong cùng một chuyến đi khi các vùng có nhiều món ngon khác nhau được sáp nhập. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển các tuyến du lịch ẩm thực liên vùng.

Du lịch ẩm thực - "cầu nối" đưa đặc sản Việt ra thế giới (nguồn: Internet)

Đọc thêm các bài viết liên quan

>> Sáp nhập tỉnh: cơ hội hay thách thức đối với đặc sản vùng miền Việt Nam?

>> Top 9 đặc sản biển Việt Nam ngon nức tiếng gần xa

Sáp nhập tỉnh không phải "cái kết" mà là "khởi đầu vàng" cho đặc sản Việt Nam.

Dù có những thay đổi về mặt hành chính, nhưng linh hồn đặc sản và giá trị văn hóa vẫn sẽ là những yếu tố bền vững, vượt qua mọi ranh giới địa lý.

Đặc sản quê mình vẫn sẽ còn đó, thậm chí có điều kiện phát triển tốt hơn. Thay vì lo lắng, có lẽ chúng ta nên nhìn nhận đây là cơ hội để những món ngon địa phương được nhiều người biết đến hơn.

CHUS hiểu rằng không chỉ sản phẩm, mà câu chuyện đằng sau mỗi đặc sản mới là điều quan trọng nhất. CHUS cam kết mang đến cho người tiêu dùng những sản phẩm không chỉ đảm bảo chất lượng, mà còn giữ trọn vẹn bản sắc, tinh hoa văn hóa của từng vùng miền.

Hộp Quà Đam Mê, Set Quà Hạt Dinh Dưỡng Tiện Lợi, Bắt Đầu Ngày Mới Tràn Đầy Năng Lượng, Quà Tặng Sức Khoẻ, Món Quà Ý Nghĩa, Quà Tặng Doanh Nghiệp

499,000 ₫

[MUA 5 TẶNG 1] Kẹo Truyền Thống Tứ Vị, Kẹo Chuối, Tráng Miệng, Thành Phần Thiên Nhiên, Quà Tặng Việt Nam, Món Ngon Vùng Miền.

140,000 ₫

Khô Gà Lá Chanh, Topping Mì Gói, Đồ Ăn Vặt Thơm Ngon, Gà Xé Sấy Khô, Khô Gà Thủ Công, Quà Tặng Bạn Bè

160,000 ₫

Mè Xửng, Đặc Sản Huế, Bánh Kẹo Việt Nam, Quà Việt Mang Đi Nước Ngoài, Quà Tặng Việt, Kẹo Thủ Công, Quà Tặng Doanh Nghiệp

60,000 ₫

Cặp 2 Chai Nước Mắm Tĩn Rin Cho Bé Ăn Dặm, Độ Đạm 42N, Nước Mắm Cá Cơm Than, Nhiều Cá Ít Muối, Ẩm Thực Việt, Nhiều Đạm Cho Bé

190,000 ₫

Tôm Đất Sống Phơi Thượng Hạng, Tôm Khô Cà Mau, Hải Sản Khô, Đặc Sản Cà Mau, Nguyên Liệu Tự Nhiên, Món Quà Tết Đặc Sản Đầy Ý Nghĩa, Quà Việt Nam

485,000 ₫

Khô Mực Cà Mau (Size 40), Hải Sản Khô, Đặc Sản Cà Mau, Họp Mặt, Đồ Nhắm, Nguyên Liệu Tự Nhiên, Cao Cấp

482,000 ₫

Khô Cá Sặc Cà Mau, Cá Khô, Đặc Sản Cà Mau, Họp Mặt, Đồ Nhắm, Nguyên Liệu Tự Nhiên, Đặc Sản Việt

146,000 ₫

Đó chính là cách CHUS kết nối truyền thống và hiện đại, để mỗi món quà ý nghĩa từ CHUS bên cạnh là một món hàng, mà còn là phần hồn của một cộng đồng, một nền văn hóa mang đậm bản sắc Việt Nam

FAQ

• Tại sao bánh pía Sóc Trăng không đổi thành bánh pía An Giang sau sáp nhập?
  Vì "Sóc Trăng" trong tên bánh pía không chỉ là tên tỉnh mà là chỉ dẫn địa lý được bảo hộ. Tương tự như rượu Champagne chỉ có thể sản xuất ở vùng Champagne (Pháp), bánh pía Sóc Trăng chỉ được làm tại Sóc Trăng theo công thức và quy trình cụ thể. Tên này được pháp luật bảo vệ.
• Chất lượng đặc sản có bị ảnh hưởng vì sáp nhập không?
  Không. Các tiêu chuẩn chất lượng và quy trình sản xuất vẫn được duy trì và kiểm soát chặt chẽ. Chính quyền mới thậm chí có điều kiện tốt hơn để đầu tư vào việc nâng cao chất lượng nhờ nguồn lực tập trung.
• Làm sao phân biệt đặc sản thật - giả trong thời đại mới?
  Mỗi đặc sản chính gốc đều có "căn cước": tem chỉ dẫn địa lý, mã truy xuất nguồn gốc, chứng nhận từ hiệp hội nghề nghiệp. Người tiêu dùng nên chọn mua tại các cửa hàng uy tín và kiểm tra thông tin trên bao bì.
• Giá đặc sản có thay đổi sau sáp nhập không?
  Giá cả sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố thị trường. Một số đặc sản có thể có giá cả phù hợp hơn nhờ tiết kiệm chi phí logistics và giảm một số loại phí liên quan đến vận chuyển liên tỉnh. Tuy nhiên, giá cả cuối cùng sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố thị trường khác.