Lịch sử của ngày sinh nhật: Sinh nhật có từ bao giờ?

Sinh nhật là một trong những ngày đặc biệt nhất đối với mỗi người. Nhưng bạn có bao giờ tự hỏi: Ngày sinh nhật có từ bao giờ? Nguồn gốc của ngày sinh nhật là gì? Hãy cùng khám phá lịch sử thú vị của ngày sinh nhật qua bài viết này cùng Chus.

1. Sinh nhật có từ bao giờ? Nhìn lại nguồn gốc cổ đại

Ai là người đầu tiên tổ chức sinh nhật?

Theo các nhà sử học, ngày sinh nhật được ghi nhận đầu tiên từ khoảng 3.000 năm trước Công nguyên tại Ai Cập cổ đại. Theo nghiên cứu của nhà sử học Joann Fletcher, các Pharaoh Ai Cập không tổ chức sinh nhật theo ngày sinh thật mà kỷ niệm ngày họ lên ngôi, vì đó được xem là ngày họ trở thành thần thánh trên Trái đất.

Người Hy Lạp sau này đã tiếp thu truyền thống này và thêm vào đó yếu tố tôn giáo. Họ tổ chức sinh nhật để tôn vinh các vị thần, đặc biệt là nữ thần Artemis - nữ thần mặt trăng. Người Hy Lạp cũng là những người đầu tiên thắp nến trên bánh sinh nhật, tượng trưng cho ánh sáng của mặt trăng và những lời cầu nguyện.

La Mã cổ đại và sinh nhật của người thường

Khác với Ai Cập và Hy Lạp, người La Mã cổ đại đã mở rộng phong tục này cho cả thường dân. Đàn ông La Mã khi tròn 50 tuổi được tổ chức sinh nhật trọng thể với các nghi lễ linh đình, tiệc rượu và sự tham gia của gia đình, bạn bè. Đây là một dấu mốc quan trọng để đánh dấu sự trưởng thành và những đóng góp của họ cho xã hội. Phụ nữ thì phải đợi đến thế kỷ 12 mới được phép có ngày sinh nhật chính thức, do trước đó họ ít được công nhận trong các hoạt động công khai của xã hội La Mã.

 Tranh minh họa của J. Williamson - Culture Club/Getty Images

Ngoài ra, theo cuốn sách The History of Birthday Celebrations (Tạm dịch: Lịch sử của ngày lễ sinh nhật), La Mã cũng là nền văn minh đầu tiên tổ chức sinh nhật cho các nhân vật nổi bật của xã hội, như những tướng lĩnh, chính trị gia. Những buổi lễ này thường đi kèm với các trò chơi thể thao, diễn thuyết và đôi khi là lễ hiến tế để tỏ lòng biết ơn các vị thần đã ban phước cho người có sinh nhật.

2. Trung cổ: Sinh nhật và tôn giáo

Thời kỳ Trung cổ, sinh nhật không được phổ biến ở phương Tây do ảnh hưởng sâu sắc của Kitô giáo. Giáo hội Công giáo ban đầu coi ngày sinh là một biểu tượng của sự yếu đuối và tội lỗi, bởi vì con người sinh ra mang bản chất nguyên tội. Thay vào đó, họ tập trung vào ngày mất - ngày mà linh hồn được tái sinh vào thiên đàng, biểu thị sự giải thoát khỏi cõi đời đầy đau khổ.

Tuy nhiên, việc kỷ niệm ngày sinh của Chúa Giêsu (Giáng sinh) đã giúp thay đổi quan niệm này theo thời gian. Ban đầu, Giáo hội Công giáo chỉ công nhận ngày mất của các thánh, vì họ tin rằng đó là ngày các thánh hoàn thành sứ mệnh trần gian và được đón nhận vào vương quốc thiên đàng. Nhưng sự kiện Giáng sinh đã tạo tiền đề cho việc chấp nhận sinh nhật cá nhân trong cộng đồng Kitô giáo.

Vào khoảng thế kỷ 12, quan niệm này bắt đầu thay đổi đáng kể. Các giáo sĩ nhận ra rằng việc kỷ niệm ngày sinh không nhất thiết là điều tiêu cực, mà có thể là cơ hội để cảm tạ Chúa vì đã ban cho con người cuộc sống. Dần dần, sinh nhật cá nhân trở nên phổ biến hơn, đặc biệt là trong giới quý tộc và hoàng gia châu Âu. Những buổi lễ này thường đi kèm với các nghi thức cầu nguyện tại nhà thờ để xin phước lành cho người có sinh nhật, đồng thời đánh dấu một cột mốc quan trọng trong cuộc đời họ. Nhờ sự thay đổi trong quan niệm tôn giáo và xã hội, sinh nhật từ đó trở thành một sự kiện được công nhận rộng rãi hơn.

3. Thế kỷ 18-19: Sự phổ biến rộng rãi của sinh nhật

Trong thế kỷ 18, sinh nhật trở thành một truyền thống phổ biến hơn, đặc biệt là ở châu Âu. Lúc này, tầng lớp trung lưu đã bắt đầu tổ chức sinh nhật như một dịp để quây quần bên gia đình và bày tỏ sự trân trọng đối với cuộc sống.

Người Đức là những người đầu tiên nghĩ ra "Kinderfeste" – tiệc sinh nhật dành cho trẻ em. Trong các bữa tiệc này, trẻ em được tổ chức ăn uống, vui chơi cùng gia đình và bạn bè. Đây cũng là nơi khởi nguồn của phong tục thắp nến trên bánh sinh nhật, mỗi ngọn nến tượng trưng cho một năm tuổi. Trẻ em sẽ thổi nến và ước nguyện, phong tục này xuất phát từ niềm tin rằng khói từ nến sẽ đưa lời cầu chúc bay lên trời, gửi đến các vị thần.

Tranh về một buổi Kinderfeste của hoạ sỹ Ludwig Knaus năm 1869

Đến thế kỷ 19, nhờ sự phát triển của ngành công nghiệp in ấn, thiệp sinh nhật bắt đầu xuất hiện rộng rãi. Một trong những tấm thiệp sinh nhật đầu tiên được phát hành vào năm 1870 tại Anh. Việc tặng thiệp dần trở thành một truyền thống quan trọng, giúp người thân và bạn bè thể hiện sự quan tâm, chúc mừng nhau trong ngày đặc biệt này.

4. Sinh nhật hiện đại và văn hóa toàn cầu

Ngày nay, sinh nhật đã trở thành một dịp phổ biến trên toàn thế giới, với những phong tục khác nhau tùy từng nền văn hóa:

• Phương Tây:

Tiệc sinh nhật thường đi kèm với bánh kem, nến và bài hát "Happy Birthday". Khi nến được thắp lên, người có sinh nhật sẽ nhắm mắt, ước nguyện rồi thổi nến. Phong tục này xuất phát từ niềm tin rằng việc thổi tắt tất cả nến trong một hơi sẽ mang lại may mắn và biến điều ước thành hiện thực. Bên cạnh đó, người thân và bạn bè sẽ cùng nhau hát chúc mừng, tặng quà và chụp ảnh để lưu giữ những kỷ niệm đáng nhớ. Ở một số quốc gia, còn có truyền thống "bất ngờ", trong đó người có sinh nhật không biết trước về bữa tiệc và được bạn bè, gia đình tạo bất ngờ để gia tăng niềm vui.

• Việt Nam:

Sinh nhật là dịp sum vầy bên gia đình, bạn bè, với bánh kem và những lời chúc tốt đẹp. Ở Việt Nam, một số hoạt động truyền thống liên quan đến sinh nhật bao gồm lễ thôi nôi và đầy tháng dành cho trẻ sơ sinh. Lễ thôi nôi là một nghi thức quan trọng đánh dấu cột mốc trẻ tròn một tuổi, trong đó có nghi thức chọn đồ vật tiên đoán nghề nghiệp tương lai của trẻ. Ngoài ra, với người lớn tuổi, sinh nhật không chỉ là ngày kỷ niệm cá nhân mà còn là dịp để con cháu quây quần, thể hiện lòng hiếu thảo qua những bữa cơm gia đình ấm cúng hoặc lễ mừng thọ khi đến các mốc tuổi quan trọng như 60, 70, 80 tuổi.

• Hàn Quốc:

Trẻ sơ sinh khi sinh ra đã được tính là 1 tuổi và thường tổ chức lễ "Dol" (돌잔치 - Doljanchi) rất lớn vào sinh nhật đầu tiên. Đây là một sự kiện truyền thống, nơi gia đình tổ chức tiệc linh đình để chúc phúc cho em bé. Một phần quan trọng trong lễ này là "Doljabi" (돌잡이), một nghi thức trong đó em bé sẽ chọn một vật phẩm từ nhiều món đồ được đặt trước mặt. Vật phẩm mà em bé chọn được tin rằng sẽ tượng trưng cho tương lai của bé, ví dụ như chọn bút thì sẽ trở thành học giả, chọn tiền thì sẽ giàu có.

• Trung Quốc:

Người lớn tuổi có truyền thống ăn mì trường thọ (长寿面 - Chángshòu miàn) thay vì bánh sinh nhật. Mì dài tượng trưng cho cuộc sống trường thọ và hạnh phúc, vì vậy khi ăn, người ta cố gắng không cắn đứt sợi mì để tránh làm gián đoạn sự may mắn. Ngoài ra, những người lớn tuổi thường nhận những món quà mang ý nghĩa sức khỏe và tuổi thọ, chẳng hạn như tranh chữ "Thọ" (寿), trà dưỡng sinh hoặc các loại thực phẩm bổ dưỡng như hạt sen và táo đỏ.

• Mexico:

Một trong những truyền thống nổi bật là "Quinceañera" - lễ kỷ niệm sinh nhật tuổi 15 dành cho các bé gái, đánh dấu sự trưởng thành của họ và sự chuyển giao từ tuổi thơ sang tuổi trưởng thành. Buổi tiệc có khi rất lớn, bao gồm các nghi thức quan trọng như lễ nhà thờ, nơi cô gái được ban phước lành và thề nguyện sống có trách nhiệm hơn. Ngoài ra, một phần quan trọng trong buổi tiệc là điệu nhảy đầu tiên giữa cô gái và cha của mình, tượng trưng cho sự dạy dỗ và tình yêu thương của gia đình. Cô gái cũng thường thay váy búp bê thành váy dạ hội lộng lẫy để biểu thị sự trưởng thành. Bên cạnh đó, buổi tiệc còn có tiệc ăn uống linh đình, khiêu vũ cùng bạn bè và trao tặng những món quà ý nghĩa.

• Nga:

Người Nga thường ăn bánh sinh nhật đặc biệt gọi là "Pirozhki" thay vì bánh kem. Pirozhki là loại bánh nướng hoặc chiên, có nhân thịt, khoai tây, bắp cải hoặc táo, tùy theo sở thích của từng gia đình. Ngoài ra, họ cũng có truyền thống tặng những món quà mang ý nghĩa tinh thần như sách hoặc thư tay thay vì những món quà vật chất đắt tiền, thể hiện sự trân trọng mối quan hệ và giá trị tinh thần hơn là vật chất. Một số gia đình cũng tổ chức tiệc sinh nhật với các món ăn truyền thống như salad Olivier, bánh Blini và uống trà nóng để cùng nhau tận hưởng khoảnh khắc ấm cúng.

• Ấn Độ:

Ở Ấn Độ, nghi thức cạo đầu trẻ nhỏ trong ngày sinh nhật là một phần của nghi lễ "Mundan", một truyền thống quan trọng trong đạo Hindu. Nghi lễ này mang ý nghĩa tẩy sạch những ảnh hưởng tiêu cực từ kiếp trước, giúp trẻ có một khởi đầu mới, tinh khiết và may mắn hơn trong cuộc sống. Thường thì Mundan được thực hiện tại các đền thờ linh thiêng hoặc bên bờ sông Hằng, nơi cha mẹ cầu nguyện cho con cái được khỏe mạnh và thông minh. Ngoài ra, mặc quần áo mới vào ngày sinh nhật cũng là một phong tục phổ biến, tượng trưng cho sự đổi mới và đánh dấu một khởi đầu tốt đẹp. Nhiều gia đình còn tổ chức lễ cầu nguyện tại đền thờ để nhận phước lành từ các vị thần, đặc biệt là thần Ganesha – vị thần của sự khởi đầu và may mắn.

5. Những sự thật thú vị về sinh nhật

• Bài hát "Happy Birthday" được sáng tác năm 1893 và trở thành bài hát sinh nhật phổ biến nhất thế giới.

• Bữa tiệc sinh nhật lớn nhất thuộc về Jayalalitha, cựu nữ chính trị gia Ấn Độ, với hơn 150.000 người tham dự.

• Bánh sinh nhật lớn nhất thế giới được làm tại Mỹ vào năm 1989, nặng hơn 58 tấn và đủ để phục vụ 150.000 người.

• Người có nhiều tiệc sinh nhật nhất được ghi nhận là Vua Louis XIV của Pháp, người đã tổ chức hàng trăm buổi tiệc trong suốt thời gian trị vì.

Kết luận

Sinh nhật đã có một hành trình dài từ những nghi lễ tôn giáo đến một truyền thống toàn cầu. Mỗi quốc gia, mỗi nền văn hóa có cách riêng để kỷ niệm ngày đặc biệt này, nhưng điểm chung vẫn là sự yêu thương và gắn kết.

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về lịch sử ngày sinh nhật và nguồn gốc thú vị của nó!