Những khó khăn nào đe dọa hành trình lưu giữ & phát triển gốm Việt?

Nắn nhào từ đất sét vô tri vô giác, qua bàn tay khéo léo của người nghệ nhân, những tác phẩm gốm sứ tinh xảo ra đời, mang theo giá trị thẩm mỹ và ý nghĩa văn hóa sâu sắc. Tuy nhiên, đằng sau vẻ đẹp ấy là những khó khăn, thử thách mà người nghệ nhân gốm phải đối mặt, đòi hỏi sự kiên trì, nhẫn nại và lòng đam mê mãnh liệt.

Hãy cùng Chus tìm hiểu bài viết này để cùng nhìn nhận những khó khăn trong ngành gốm Việt Nam nhé!

Khan hiếm lao động lành nghề

Ngành gốm Việt Nam từ lâu đã nổi tiếng với những sản phẩm tinh xảo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, bên cạnh những tiềm năng phát triển to lớn, ngành gốm cũng đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, trong đó khan hiếm lao động lành nghề là một trong những thách thức lớn nhất.

Công việc làm gốm đòi hỏi sự tỉ mỉ, cẩn thận và kiên nhẫn, trong khi giới trẻ ngày nay lại ưa thích những công việc năng động, sáng tạo và có thu nhập cao hơn. Môi trường làm việc trong các làng nghề gốm Việt thường thiếu an toàn, vệ sinh và điều kiện cơ sở vật chất hạn chế, dẫn đến việc thu hút lao động trẻ gặp nhiều khó khăn.

Hiện nay, đa số các cơ sở sản xuất gốm Việt đều đào tạo nghề theo hình thức truyền thống, "thầy truyền nghề cho trò".

Việc thiếu hụt các chương trình đào tạo nghề gốm bài bản, hệ thống và chuyên nghiệp khiến cho trình độ tay nghề của người lao động không đồng đều, ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm. Mức thu nhập của người lao động trong ngành gốm thường thấp hơn so với các ngành nghề khác, dẫn đến tình trạng "chảy máu" lao động lành nghề sang các ngành có mức lương cao hơn.

Thiếu nguồn nguyên liệu 

Trải qua bao thăng trầm lịch sử, gốm Việt Nam vẫn luôn giữ vững vị thế là một trong những ngành nghề truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, tiếng chuông cảnh báo về nguy cơ thiếu hụt nguyên liệu đang ngày ảnh hưởng rõ rệt cho sự tồn tại và phát triển những giá trị vẹn nguyên nhất của ngành nghề này.

Ô nhiễm môi trường: Hoạt động khai thác và chế biến nguyên liệu gốm cũng góp phần gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nguyên liệu.

Sự thay đổi trong quy hoạch đất đai: Việc chuyển đổi đất nông nghiệp sang các khu công nghiệp, khu đô thị khiến cho diện tích đất dành cho khai thác nguyên liệu gốm ngày càng thu hẹp.

Tăng giá thành sản phẩm: Khi nguồn nguyên liệu khan hiếm, giá thành sản phẩm gốm sẽ tăng cao, ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận của người tiêu dùng.

Giảm chất lượng sản phẩm: Việc sử dụng nguyên liệu không đảm bảo chất lượng sẽ dẫn đến việc sản xuất ra những sản phẩm gốm không đạt tiêu chuẩn, ảnh hưởng đến uy tín của ngành nghề.

Khó khăn về thị trường

Ngành gốm Việt Nam đang chứng kiến sự cạnh tranh gay gắt từ các quốc gia có ngành công nghiệp gốm phát triển mạnh như Trung Quốc, Thái Lan, Nhật Bản. Những nước này sở hữu công nghệ sản xuất tiên tiến, giá thành rẻ và mẫu mã đa dạng, khiến cho sản phẩm gốm Việt Nam gặp nhiều khó khăn trong việc cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Thị trường gốm Việt hiện nay đang bão hòa với các sản phẩm đại trà, thiếu hụt những sản phẩm đột phá, mang tính sáng tạo và độc đáo. Điều này khiến cho người tiêu dùng dần mất đi hứng thú với gốm sứ, đặc biệt là giới trẻ.

Các cơ sở sản xuất gốm thủ công thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận thị trường do thiếu hụt kênh phân phối hiệu quả. Việc quảng bá sản phẩm chưa được chú trọng khiến cho sản phẩm khó đến được tay người tiêu dùng.

Thị hiếu của người tiêu dùng thay đổi liên tục, đòi hỏi những người làm gốm phải constamment cập nhật xu hướng và sáng tạo ra những sản phẩm mới mẻ để đáp ứng nhu cầu thị trường. Tuy nhiên, việc bắt kịp xu hướng không phải là điều dễ dàng, đặc biệt là đối với các cơ sở sản xuất nhỏ và lẻ.

Bất cập trong vấn đề kỹ thuật

Ngành gốm Việt Nam hiện nay vẫn còn phụ thuộc nhiều vào sản xuất thủ công, thiếu hụt trang thiết bị hiện đại để tự động hóa các quy trình sản xuất. Điều này dẫn đến năng suất thấp, chất lượng sản phẩm không đồng đều và ảnh hưởng đến sức khỏe của người lao động cũng như chất lượng của sản phẩm khi hoàn thành.

Độ ẩm đóng vai trò then chốt trong việc tạo hình và định hình sản phẩm gốm. Tuy nhiên, việc kiểm soát độ ẩm chính xác, nhất quán trong điều kiện thời tiết nóng ẩm như Việt Nam là một thử thách không hề đơn giản. Độ ẩm quá cao khiến gốm dễ bị nứt vỡ, méo mó trong quá trình phơi sấy, nung. Ngược lại, độ ẩm quá thấp khiến gốm khô cứng, khó tạo hình và dễ gãy khi nung.

Men gốm là lớp phủ quyết định tính thẩm mỹ và độ bền cho sản phẩm. Tuy nhiên, việc pha chế men gốm theo công thức truyền thống thường gặp nhiều bất cập như tỷ lệ thành phần không chính xác, men dễ bị vón cục, bong tróc trong quá trình nung.

Nung gốm là công đoạn đòi hỏi sự tỉ mỉ và chính xác cao. Nhiệt độ và thời gian nung cần được kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo sản phẩm chín đều, không bị nứt vỡ, biến dạng. Tuy nhiên, việc sử dụng lò nung truyền thống thường gặp nhiều khó khăn trong việc điều chỉnh nhiệt độ, dẫn đến tỷ lệ sản phẩm lỗi cao.

Lời kết

Con đường phát triển và lan tỏa của ngành gốm Việt Nam vẫn còn nhiều gian nan, thử thách. Tuy nhiên, những khó khăn, trăn trở của người nghệ nhân gốm sẽ không thể làm phai mờ niềm đam mê, sáng tạo và tình yêu dành cho những sản phẩm gốm sứ tinh xảo mang giá trị truyền thống.

Hiện nay, có rất nhiều thương hiệu nổi tiếng trong việc chế tác các sản phẩm gốm sứ chất lượng với nhiều kiểu dáng và giá thành khác nhau. Bạn có thể tìm mua ngay trên trang website chính thức của CHUS nhé!