Pride Month là gì? Ý nghĩa Tháng Tự hào LGBT 2025

Bạn có bao giờ tự hỏi vì sao cứ đến tháng 6, khắp nơi trên thế giới lại ngập tràn sắc cầu vồng với những cuộc diễu hành và sự kiện sôi động? Đó là bởi tháng 6 được chọn là Tháng Tự hào LGBT (Pride Month) – khoảng thời gian ý nghĩa nhằm tôn vinh cộng đồng LGBT+, đồng thời kêu gọi sự bình đẳng, tôn trọng và công nhận đa dạng giới. Đây là dịp để hàng triệu người trên toàn cầu cùng nhau cất lên tiếng nói, khẳng định quyền được là chính mình.

Pride Month (Tháng Tự hào LGBT) là gì:

• Thời gian: Tháng 6 hàng năm (trên 115 thành phố tại Mỹ và hơn 100 quốc gia)

• Phạm vi: Lan rộng từ 4 thành phố năm 1970 đến phong trào toàn cầu ngày nay

• Đối tượng: Cộng đồng LGBTQ+ và những người ủng hộ

• Nguồn gốc: Kỷ niệm cuộc bạo loạn Stonewall (1969), tôn vinh đa dạng và đấu tranh cho quyền bình đẳng

• Biểu tượng: Cờ cầu vồng 6 màu

• Hoạt động chính: Diễu hành, lễ hội, hội thảo, triển lãm nghệ thuật

• Ý nghĩa: Từ "Pride" (tự hào) thay thế cảm giác xấu hổ bằng niềm kiêu hãnh

Pride Month đã trở thành một trong những phong trào xã hội có tầm ảnh hưởng lớn nhất thế kỷ XX - XXI, thay đổi căn bản cách xã hội nhìn nhận về đa dạng giới tính và tình dục.

Pride Month bắt nguồn từ đâu?

1. Cuộc nổi dậy Stonewall - Điểm khởi đầu lịch sử

Bối cảnh xã hội trước Stonewall

Để hiểu rõ ý nghĩa sâu xa của Tháng Tự hào (Pride Month), chúng ta cần nhìn lại nước Mỹ vào thập niên 1960 – một giai đoạn đầy tăm tối đối với cộng đồng LGBTQ+. Khi đó, người đồng tính không chỉ bị xem là "bệnh tâm thần", mà còn bị coi là mối nguy cho an ninh quốc gia.

Thực trạng khắc nghiệt lúc bấy giờ:

• Chiến dịch McCarthy và “Cơn sợ màu tím” (Lavender Scare): Bên cạnh việc truy lùng người theo chủ nghĩa cộng sản, Thượng nghị sĩ Joseph McCarthy còn mở rộng cuộc săn lùng sang cả người đồng tính – với lý do họ "dễ bị tống tiền" và có thể trở thành mối đe dọa đối với an ninh quốc gia.

• Sắc lệnh 10450 (ban hành năm 1953): Tổng thống Dwight D. Eisenhower ký ban hành sắc lệnh này, chính thức cấm người đồng tính làm việc cho chính phủ liên bang. Hệ quả là hàng nghìn người bị sa thải hoặc buộc phải từ chức chỉ vì xu hướng tính dục của họ.

• Luật ăn mặc phân biệt giới tính: Nhiều bang áp dụng quy định yêu cầu mỗi người phải mặc ít nhất ba món đồ "phù hợp với giới tính sinh học" của mình. Nếu vi phạm, họ có thể bị cảnh sát bắt giữ tại chỗ.

• Những cuộc đột kích thường xuyên: Các quán bar dành cho người đồng tính – một trong số ít nơi họ có thể tụ họp – thường xuyên bị cảnh sát đột kích. Khách hàng không chỉ bị bắt mà còn bị công khai danh tính trên báo chí, dẫn đến việc mất việc, kỳ thị và xa lánh từ xã hội.

Đêm định mệnh 28/6/1969

Stonewall Inn không phải là một quán bar bình thường. Đây là một trong số rất ít nơi ở New York vào thời điểm đó chấp nhận những người bị xã hội kỳ thị và ruồng bỏ: người chuyển giới, drag queen, thanh thiếu niên LGBTQ+ sống lang thang và cả người da màu. Dù hoạt động không có giấy phép bán rượu và do mafia điều hành, Stonewall vẫn là nơi trú ngụ hiếm hoi – một mái nhà tạm – cho những con người không có chốn nào khác để nương thân.

Stonewall Inn - Một quán bar đặc biệt dành cho những người đặc biệt. Ảnh: Redux

Cuộc đột kích thay đổi lịch sử

Vào lúc 2 giờ sáng ngày 28/6, 9 cảnh sát bất ngờ ập vào quán. Những cuộc bố ráp như vậy không phải chuyện hiếm, nhưng điều đặc biệt là lần này, những người có mặt không còn im lặng chịu trận hay bỏ chạy như trước. Họ quyết định đứng lên.

Ngòi nổ cho cuộc nổi dậy là khoảnh khắc cảnh sát bắt giữ một người phụ nữ đồng tính theo phong cách nam tính (butch lesbian), đẩy cô vào xe và cô hét lớn với đám đông: “Tại sao các người không làm gì đi?”

Người ta tin rằng người phụ nữ da màu Stormé DeLarverie chính là người đầu tiên phản kháng và khơi mào cho phong trào phản kháng kéo dài nhiều ngày sau đó. Bà từng nói: “Đó là một cuộc nổi dậy, một cuộc khởi nghĩa, một hành động bất tuân dân sự – không phải là một cuộc bạo loạn ngu ngốc nào cả.” 

Sáu ngày thay đổi lịch sử

Cuộc nổi dậy kéo dài 6 ngày không chỉ là một phản ứng bộc phát, mà là kết quả của nhiều thập kỷ bị kỳ thị và đàn áp. Dưới đây là diễn biến chính của sự kiện:

• Ngày 1 (28/6): Khoảng 400 người tập trung trước quán bar Stonewall. Căng thẳng bùng nổ khi cảnh sát trấn áp, dẫn đến xô xát. Người biểu tình bắt đầu ném chai lọ, gạch đá để phản kháng.

• Ngày 2–3: Số người tham gia tăng lên khoảng 1.000. Lần đầu tiên, những khẩu hiệu kêu gọi quyền lợi cho người đồng tính như “Quyền lực đồng tính” vang lên trên đường phố.

• Ngày 4–6: Phong trào lan rộng khắp khu vực. Nhiều nhóm vận động vì quyền LGBTQ+ được hình thành, đánh dấu bước khởi đầu của một cuộc đấu tranh xã hội bền bỉ và có tổ chức hơn.

Trong nhiều đêm tiếp theo sau cuộc nổi dậy, các nhà hoạt động đồng tính tiếp tục tụ tập gần Stonewall, tận dụng thời điểm này để truyền bá thông tin và xây dựng cộng đồng thúc đẩy sự phát triển của phong trào đòi quyền cho người đồng tính. Ảnh: Diana Davies/The New York Public Library

2. Những người hùng thầm lặng: Marsha P. Johnson và Sylvia Rivera

Marsha P. Johnson: "Bà thánh của Stonewall"

Marsha "Pay It No Mind" Johnson (1945-1992) không chỉ là một biểu tượng mà còn là linh hồn của phong trào đấu tranh cho quyền của cộng đồng LGBTQ+. Sinh ra trong một gia đình người Mỹ gốc Phi nghèo ở bang New Jersey, bà đã vượt qua nhiều khó khăn để trở thành một trong những nhà hoạt động xã hội có ảnh hưởng sâu rộng nhất trong lịch sử hiện đại.

Marsha P. Johnson (trái) và Sylvia Rivera (phải) trong bộ phim tài liệu của Netflix: The Death and Life of Marsha P. Johnson (Cuộc đời và cái chết của Marsha P. Johnson)

Cuộc đời đầy thử thách:

• Từ năm 5 tuổi, Marsha đã thích mặc váy, nhưng phải dừng lại vì bị bắt nạt và kỳ thị.

• Ở tuổi 17, bà rời quê nhà chỉ với 15 đô la và một túi quần áo, bắt đầu hành trình sống sót giữa thành phố New York.

• Có thời gian sống lang thang, làm công việc mại dâm để duy trì cuộc sống.

• Nổi bật trong cộng đồng bởi phong cách ăn mặc sặc sỡ, những bộ trang phục tự may và chiếc vương miện hoa luôn đội trên đầu – như một tuyên ngôn sống động về lòng tự hào và cá tính.

Di sản không thể phai mờ:

• Là đồng sáng lập của STAR (Street Transvestite Action Revolutionaries) – một trong những tổ chức đầu tiên ở Bắc Mỹ hỗ trợ thanh thiếu niên chuyển giới và người LGBTQ+ vô gia cư.

• Hoạt động năng nổ trong các phong trào đòi quyền bình đẳng cho người đồng tính như Mặt trận Giải phóng Người đồng tính (Gay Liberation Front) và nhóm đấu tranh phòng chống AIDS ACT UP.

• Được cộng đồng gọi trìu mến là “Thánh Marsha” bởi trái tim nhân hậu, luôn sẵn sàng giúp đỡ những người yếu thế hơn mình.

Sylvia Rivera: Tiếng nói của những người bị lãng quên

Sylvia Rivera (1951-2002) là một phụ nữ chuyển giới người Mỹ gốc Puerto Rico, được xem là một trong những nhà hoạt động kiên cường và tiên phong nhất trong việc đấu tranh cho quyền của người chuyển giới, người da màu và các cộng đồng yếu thế trong phong trào LGBTQ+.

Tuổi thơ đầy đau thương:

• Cha bỏ đi ngay khi Sylvia vừa chào đời.

• Năm 3 tuổi, mẹ cô tự tử.

• Sau đó, Sylvia sống với bà ngoại, nhưng thường xuyên bị đánh đập vì biểu hiện nữ tính.

• Năm 11 tuổi, cô bỏ nhà ra đi và trở thành nạn nhân của bạo lực tình dục khi phải sống lang thang trên đường phố New York.

Hành trình tranh đấu không ngừng nghỉ:

• Năm 17 tuổi, Sylvia tham gia cuộc nổi dậy Stonewall năm 1969 – sự kiện bước ngoặt của phong trào đòi quyền LGBTQ+ – và khẳng định mình là người đã ném "quả bom xăng thứ hai" trong đêm bạo loạn.

• Cùng với Marsha P. Johnson, cô đồng sáng lập tổ chức STAR (Street Transvestite Action Revolutionaries) – một tổ chức tiên phong hỗ trợ người chuyển giới vô gia cư.

• Sylvia không ngừng lên tiếng phản đối việc cộng đồng người chuyển giới bị gạt ra bên lề trong chính phong trào đấu tranh cho quyền lợi người đồng tính (gay rights).

Cột mốc đầy tranh cãi tại Pride 1973:

Tại lễ diễu hành Tự hào (Pride March) năm 1973, Sylvia bị ban tổ chức ngăn không cho phát biểu vì cho rằng cô "quá cực đoan". Bất chấp, cô chen qua đám đông, giành lấy micro và hét lớn: “Nếu không có những người drag queen, đã chẳng có phong trào giải phóng người đồng tính! Chính chúng tôi là những người mở đường!”

Phát biểu của cô bị nhiều người trong khán giả phản đối gay gắt – bao gồm cả những người mà cô từng đấu tranh vì họ – và cô bị buộc phải rời khỏi sân khấu. Tuy vậy, khoảnh khắc này đã trở thành một biểu tượng của sự kiên cường và tinh thần không khoan nhượng trong hành trình đấu tranh vì công lý và bình đẳng.

3. Ý nghĩa sâu sắc của từ "Pride"

Brenda Howard – nhà hoạt động vì quyền của người song tính, được mệnh danh là "Người mẹ của Pride" – là người đã góp phần định hình khái niệm "Pride" không chỉ như một biểu tượng, mà như một tuyên ngôn cách mạng cho cộng đồng LGBTQ+.

Khái niệm này mang trong mình ba thông điệp mạnh mẽ:

• Từ xấu hổ đến tự hào: "Pride" được sinh ra để thay thế cảm giác mặc cảm, tội lỗi bằng niềm kiêu hãnh về bản thân – dù bạn là ai, bạn có quyền tự hào về chính mình.

• Khẳng định bản sắc: Không còn phải che giấu, xin lỗi hay cố gắng thay đổi. "Pride" cổ vũ mọi người sống thật, sống trọn vẹn với con người mình.

• Từ nạn nhân đến người đấu tranh: Không chỉ chịu đựng sự kỳ thị, cộng đồng đã đứng lên, biến đau thương thành hành động, thành tiếng nói, thành phong trào đòi quyền bình đẳng.

"Pride" vì thế không chỉ là một từ – nó là biểu tượng của sự thức tỉnh, của sức mạnh đoàn kết và của niềm tin rằng mọi người đều xứng đáng được sống đúng với chính mình.

Cờ cầu vồng: Biểu tượng của sự đa dạng

Gilbert Baker (1951-2017) là một nghệ sĩ drag queen đến từ Kansas, người tự học may vá để làm trang phục biểu diễn. Năm 1978, anh đã thiết kế lá cờ cầu vồng đầu tiên cho cộng đồng LGBTQ+.

Baker từng nói đùa: "Không giống Dorothy, khi lốc xoáy đến, tôi chạy thẳng vào nó." Anh nhận được nhiệm vụ thiết kế biểu tượng mới từ Harvey Milk – chính trị gia đồng tính công khai đầu tiên ở California. Với nghệ danh drag "Busty Ross" (lấy cảm hứng từ Betsy Ross – người thiết kế lá cờ Mỹ), Baker đã tạo ra lá cờ cầu vồng gồm 8 màu.

Lá cờ cầu vồng nhuộm thủ công của Gilbert Baker được tặng cho Tổng thống Barack Obama. Ảnh: The Barack Obama Presidential Library

Phiên bản 8 màu (1978):

1. Hồng: Tượng trưng cho Tình dục và sự gắn kết.

2. Đỏ: Đại diện cho Sự sống, sức mạnh và năng lượng.

3. Cam: Biểu thị sự Chữa lành và đổi mới.

4. Vàng: Mang ý nghĩa Ánh nắng, niềm vui và hy vọng.

5. Xanh lá: Gắn với Thiên nhiên, sự phát triển và tươi mới.

6. Xanh ngọc: Liên quan đến Phép thuật và Nghệ thuật, sự sáng tạo.

7. Xanh dương: Biểu tượng của Bình yên và Hòa hợp.

8. Tím: Đại diện cho Tinh thần, sự sâu sắc và linh thiêng.

Sự tiến hóa của biểu tượng

1979: Cờ cầu vồng 6 màu - Phiên bản phổ biến nhất

Một năm sau khi ra mắt lá cờ cầu vồng, Gilbert Baker đã phải điều chỉnh thiết kế vì lý do thực tế khi hợp tác với Paramount Flag Company. Màu hồng đậm (hot pink) bị loại bỏ do công ty không thể tìm được loại vải phù hợp với chi phí phải chăng để sản xuất hàng loạt. Baker mong muốn lá cờ Pride phải dễ tiếp cận với tất cả mọi người, không chỉ giới có điều kiện kinh tế.

Sau đó, màu xanh ngọc (turquoise) cũng được lược bỏ để tổng số màu trở nên chẵn, phục vụ việc chia cờ thành hai nửa (mỗi bên ba màu) và treo lên các cột đèn dọc theo Market Street trong sự kiện Gay Freedom Day Parade năm 1979.

Điều đặc biệt là Baker chưa từng đăng ký bản quyền thiết kế, thậm chí ông còn thuê luật sư để ngăn chặn một tổ chức khác cố gắng độc quyền biểu tượng này. Ông kiên quyết rằng lá cờ cầu vồng là tài sản chung của cộng đồng LGBTQ+.

Ông cũng bác bỏ hoàn toàn những đồn đoán cho rằng việc loại bỏ màu hồng đậm là vì lý do “respectability politics” – tức cố gắng khiến cộng đồng trông "đứng đắn" hơn bằng cách loại bỏ màu biểu trưng cho "sex". Baker khẳng định đây đơn thuần là một quyết định mang tính thực tế, nhằm giúp việc sản xuất và phân phối cờ trở nên dễ dàng hơn, qua đó lan tỏa hình ảnh cộng đồng LGBTQ+ rộng khắp và rõ nét hơn trong xã hội. 

2017: Philadelphia Pride Flag

Năm 2017, Phòng Công tác LGBT của thành phố Philadelphia đã giới thiệu một phiên bản mới của cờ Pride bằng cách thêm hai sọc đen và nâu vào phía trên lá cờ cầu vồng truyền thống. Đây không chỉ là một thay đổi về mặt thẩm mỹ, mà còn là một tuyên bố chính trị mạnh mẽ nhằm phản ánh và đối mặt với vấn đề phân biệt chủng tộc tồn tại lâu dài trong cộng đồng LGBTQ+.

Lá cờ cầu vồng của Philadelphia, bao gồm các sọc đen và nâu, được kéo lên tại Tòa thị chính vào tháng 6 năm 2017. Ảnh: Kelly Burkhardt / Văn phòng các vấn đề LGBT của Thành phố Philadelphia

Lá cờ mới được tạo ra để ghi nhận và tôn vinh những người LGBTQ+ da màu — đặc biệt là người da đen và da nâu — những nhóm thường bị gạt ra bên lề trong các không gian LGBTQ+ vốn chủ yếu do người da trắng chiếm ưu thế. Thiết kế này đã khơi dậy nhiều cuộc thảo luận quan trọng về tính giao thoa (intersectionality) và sự cần thiết của việc thúc đẩy tinh thần bao trùm trong phong trào Pride.

2018: Progress Pride Flag (Daniel Quasar)

Một năm sau khi lá cờ Philadelphia Pride ra đời, nghệ sĩ kiêm nhà thiết kế đồ họa phi nhị nguyên giới (non-binary) Daniel Quasar đến từ Portland đã giới thiệu lá cờ Progress Pride Flag – một thiết kế mang tính cách mạng trong cộng đồng LGBTQ+.

Quasar không chỉ đơn thuần thêm màu sắc mới, mà đã tái cấu trúc lá cờ bằng cách đưa vào một hình mũi tên (chevron) ở phía trái, gồm năm dải màu: đen và nâu (tượng trưng cho cộng đồng người da màu), cùng xanh nhạt, hồng và trắng (từ lá cờ Transgender do Monica Helms thiết kế).

Hình mũi tên này hướng về bên phải – biểu tượng của sự tiến lên phía trước – hàm ý rằng tiến bộ vẫn là điều cần tiếp tục thực hiện, đồng thời đặt những nhóm thường bị phân biệt đối xử lên vị trí trung tâm. Thiết kế này không chỉ cải thiện tính dễ nhìn mà còn truyền tải thông điệp rõ ràng về sự bao hàm và công bằng.

Ngay sau khi được công bố, lá cờ Progress Pride đã lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội. Chiến dịch Kickstarter của Quasar cũng nhanh chóng đạt thành công, thu về 25.802 USD từ 508 người ủng hộ, góp phần đưa thiết kế này trở thành biểu tượng phổ biến toàn cầu trong các sự kiện và cộng đồng LGBTQ+.

2021: Intersex-Inclusive Progress Pride Flag (Valentino Vecchietti)

Valentino Vecchietti cùng lá cờ Intersex-Inclusive Progress Pride Flag. Ảnh: BBC

Phiên bản mới nhất và toàn diện nhất của lá cờ Pride được thiết kế bởi Valentino Vecchietti, thành viên của tổ chức Intersex Equality Rights UK. Năm 2021, Vecchietti đã bổ sung biểu tượng của cộng đồng intersex vào lá cờ Progress Pride Flag, tạo nên một thiết kế đa dạng và bao trùm hơn. Cụ thể, họ thêm một vòng tròn tím trên nền tam giác vàng – biểu tượng của lá cờ intersex do Morgan Carpenter thiết kế vào năm 2013.

Vòng tròn nguyên vẹn, không bị cắt phá, tượng trưng cho sự toàn vẹn và quyền tự chủ của người intersex. Hai màu vàng và tím được chọn một cách có chủ ý nhằm tránh xa hệ màu xanh – hồng vốn thường gắn với nhị nguyên giới (nam – nữ).

Cờ Pride phiên bản mới này hiện đã được Chính phủ Liên bang Canada công nhận là lá cờ chính thức đại diện cho cộng đồng LGBTQIA+ và được treo lần đầu tiên tại Parliament Hill vào năm 2024. Vecchietti chia sẻ rằng họ đã nhận được nhiều phản hồi tích cực từ cộng đồng intersex và những người ủng hộ trên toàn thế giới, với nhiều người bày tỏ rằng việc nhìn thấy biểu tượng của mình được công nhận trong lá cờ Pride "mang lại niềm vui và sự kết nối" cho họ.

Sự bùng nổ toàn cầu của Pride Month: Từ vài thành phố nhỏ đến 6 châu lục

Ban đầu, Pride Month chỉ là một sự kiện nhỏ diễn ra tại một số thành phố của Mỹ. Nhưng qua thời gian, nó đã phát triển thành một phong trào toàn cầu, ảnh hưởng sâu rộng đến chính trị, kinh tế và văn hóa trên khắp 6 châu lục.

1970-1980: Giai đoạn khởi đầu tại châu Âu và Úc

• Năm 1972, London tổ chức sự kiện Pride đầu tiên ở Anh với khoảng 2.000 người tham gia.

• Năm 1979, Sydney ra mắt lễ hội Mardi Gras dành cho cộng đồng người đồng tính sau một cuộc biểu tình phản đối cảnh sát. Đây trở thành sự kiện Pride lớn nhất khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

• Năm 1980, Amsterdam bắt đầu tổ chức "Pink Saturday", tiền thân của Canal Pride nổi tiếng sau này.

Cuộc diễu hành Pride Day ở San Francisco năm 1977. Ảnh: Ueda, Marie

1990-2000: Mở rộng sang Đông Âu và Trung Đông

• Năm 1996, Tel Aviv tổ chức Pride lần đầu tiên và hiện đã trở thành sự kiện lớn nhất Trung Đông với hơn 250.000 người tham gia.

• Năm 1999, Zagreb (Croatia) tổ chức lễ hội Pride đầu tiên ở khu vực Đông Âu.

• Năm 2000, thành phố Roma được chọn tổ chức WorldPride đầu tiên, đánh dấu sự chuyển mình của Pride trở thành phong trào toàn cầu chính thức. 

WorldPride đầu tiên được tổ chức tại Roma. Ảnh: Antonello Nusca

2000-2010: Sự phát triển mạnh mẽ ở châu Á và Nam Mỹ

• Năm 2008, lễ hội Pride tại São Paulo (Brazil) thu hút 3,5 triệu người, lập kỷ lục là sự kiện Pride lớn nhất thế giới.

• Năm 2009, Singapore ra mắt Pink Dot với hình thức tổ chức độc đáo do những giới hạn về pháp luật.

• Năm 2010, Delhi Pride diễn ra lần đầu tiên, mở đường cho phong trào Pride tại khu vực Nam Á.

Người tham gia diễu hành tại sự kiện Pink Dot. Ảnh: Heather Chen/CNN

2010-nay: Lan tỏa và đa dạng khắp toàn cầu

• Năm 2019, Taipei Pride trở thành sự kiện Pride lớn nhất châu Á với khoảng 200.000 người tham gia.

• Năm 2020, do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, các sự kiện Pride chuyển sang hình thức trực tuyến với hơn 100 triệu lượt tiếp cận trên toàn thế giới.

• Đến năm 2024, hơn 150 sự kiện Pride được tổ chức trên 6 châu lục, thể hiện sự đa dạng và phổ biến rộng rãi của phong trào. 

"Can't Cancel Pride" là một buổi hòa nhạc ra đời trong thời kỳ đại dịch COVID-19, khi các sự kiện Pride truyền thống bị hủy bỏ và nhiều người trong cộng đồng LGBTQ+ rơi vào cảm giác cô lập. Ảnh: Internet.

Các mô hình Pride độc đáo theo văn hóa địa phương

1. Châu Âu - Sự đa dạng trong thống nhất:

Amsterdam Canal Pride (Hà Lan)

Đây là lễ hội duy nhất trên thế giới diễn ra hoàn toàn trên mặt nước, với hơn 80 chiếc thuyền được trang trí rực rỡ. Hàng năm, sự kiện thu hút hơn 500.000 người đứng dọc hai bên kênh để cổ vũ và thưởng thức không khí lễ hội. Amsterdam Canal Pride là sự kết hợp đặc biệt giữa truyền thống hàng hải lâu đời và văn hóa cộng đồng LGBTQ+, tạo nên một trải nghiệm độc đáo và đầy màu sắc.

Amsterdam Canal Pride tại Hà Lan vào 3/8/2019. Ảnh: Marco de Swart / AFP - Getty Images

Zurich Pride (Thụy Sĩ)

Sự kiện được tổ chức theo hình thức lễ hội kéo dài 3 ngày, thay vì diễu hành truyền thống. Điểm nhấn của chương trình là các hoạt động đối thoại và giáo dục, thay vì chỉ tập trung vào không khí ăn mừng. Điều này phản ánh rõ nét văn hóa Thụy Sĩ – đề cao sự đồng thuận và tinh thần đối thoại.

Những người tham dự Zurich Pride năm 2019. Ảnh: Keystone / Melanie Duchene

Berlin Pride (Đức)

Sự kiện Christopher Street Day (CSD) tại Berlin mang đậm tính chính trị, không chỉ là dịp tôn vinh cộng đồng LGBTQ+ mà còn kết hợp với các cuộc biểu tình đòi quyền lợi cho người tị nạn và người nhập cư. Sự kiện thể hiện rõ mối liên kết giữa quyền LGBTQ+ và quyền con người, nhấn mạnh tính giao thoa giữa các cuộc đấu tranh xã hội.

Tại CSD cũng có sự xuất hiện của những người biểu tình theo đạo Công giáo, như người trong ảnh đang cầm tấm bảng với thông điệp mạnh mẽ: "Hãy sống theo cách mà Woelki (ám chỉ Hồng y Rainer Maria Woelki, một nhân vật bảo thủ) sẽ không thích." Tấm bảng còn có hashtag "#CôngGiáoVàĐồngTính", nhấn mạnh rằng người này vừa là tín đồ Công giáo, vừa là người thuộc cộng đồng LGBT+.

2. Châu Á - Sáng tạo trong giới hạn:

Singapore Pink Dot

Sự kiện Singapore Pink Dot được tổ chức tại công viên Hong Lim – khu vực duy nhất ở Singapore cho phép tự do ngôn luận. Hơn 30.000 người tham gia, tất cả đều mặc trang phục màu hồng, cùng tạo nên một “chấm hồng” rực rỡ khi nhìn từ trên cao.

Pink Dot 16 tại Hong Lim Park. Ảnh: Pink Dot SG

Không giống với các cuộc diễu hành tự hào (Pride parade) ở những nơi khác, Pink Dot chỉ bao gồm buổi picnic và trình diễn ánh sáng. Đặc biệt, sự kiện hoàn toàn do người dân đóng góp tài chính, không có sự tài trợ từ các tập đoàn.

Tên gọi “Pink Dot” lấy cảm hứng từ biệt danh “chấm đỏ” (red dot) mà thế giới thường dùng để gọi Singapore trên bản đồ. Qua nhiều năm, Pink Dot đã trở thành biểu tượng và nguồn cảm hứng cho các phong trào đa dạng giới tại nhiều quốc gia châu Á có luật pháp nghiêm ngặt, chứng minh rằng Pride vẫn có thể tồn tại và lan tỏa dù trong môi trường nhiều giới hạn.

Tokyo Rainbow Pride (Nhật Bản)

Lễ hội Tokyo Rainbow Pride tại Nhật Bản được tổ chức theo hình thức lễ hội thân thiện với gia đình, phù hợp với văn hóa bản địa.

Sự kiện bao gồm các gian hàng ẩm thực và khu vực trưng bày mang tính giáo dục, tạo không gian cởi mở và dễ tiếp cận cho mọi lứa tuổi. Dù cuộc diễu hành không quá lớn về quy mô, nhưng lại tạo được tiếng vang đáng kể trên các phương tiện truyền thông đại chúng, góp phần lan tỏa thông điệp về sự đa dạng và bình đẳng trong xã hội.

Một phần Lễ hội Tokyo Rainbow Pride tại Nhật Bản năm 2024. Ảnh: Internet.

Bangkok Pride (Thái Lan)

Sự kiện Bangkok Pride tại Thái Lan là một trong những lễ hội tự hào nổi bật trong khu vực, với sự ủng hộ chính thức từ chính phủ – Thủ tướng Thái Lan đã trực tiếp tham gia sự kiện vào năm 2024. Điểm đặc biệt của lễ hội này là sự kết hợp hài hòa giữa văn hóa truyền thống và tinh thần hiện đại, khi các nghi lễ ban phước theo Phật giáo được tổ chức song song cùng các hoạt động diễu hành. Ngoài ra, các khu mua sắm lớn trong thành phố cũng tích cực hưởng ứng, tạo nên một mô hình gắn kết độc đáo giữa sự kiện cộng đồng và hoạt động kinh doanh.

Chính phủ Thái Lan tham gia trực tiếp vào các hoạt động của Bangkok Pride. Trong ảnh, Bộ trưởng Văn phòng Thủ tướng Jiraporn (giữa) chính thức khai mạc Lễ hội Bangkok Pride 2025 tại Tòa nhà Chính phủ. Sự kiện bao gồm Lễ trao giải Pride Award với 11 hạng mục, nhằm thúc đẩy bình đẳng và hướng tới mục tiêu đăng cai World Pride 2030 tại Bangkok. Ảnh: @prdthailand

3. Châu Phi - Lòng dũng cảm trong nghịch cảnh:

Cape Town Pride (Nam Phi)

Lễ hội Cape Town Pride tại Nam Phi là sự kiện Tự hào lớn nhất châu Phi, thu hút hơn 50.000 người tham gia mỗi năm. Với chủ đề "Niềm Tự Hào Châu Phi", lễ hội không chỉ tôn vinh sự đa dạng và cộng đồng LGBTQ+, mà còn là hành trình khẳng định lại bản sắc châu Phi trong bối cảnh vẫn còn nhiều định kiến và giá trị truyền thống khắt khe. Đây là dịp để người tham gia cùng nhau vượt qua sự kỳ thị và lan toả thông điệp yêu thương, tự do và bình đẳng.

Cape Town Pride 2024. Ảnh: Hein Badenhorst

Uganda - Underground Pride

Bất chấp luật pháp nghiêm khắc và sự đe dọa từ xã hội, vẫn có khoảng 200 đến 300 người dũng cảm tham gia sự kiện Tự hào (Pride) tại Uganda. Sự kiện được tổ chức ở các địa điểm bí mật, hoàn toàn không công bố trên mạng xã hội để tránh bị theo dõi hay đàn áp.

Những người biểu tình ăn mừng việc tòa án hiến pháp Uganda hủy bỏ luật chống đồng tính luyến ái. Ảnh: REUTERS

Bên cạnh tinh thần kiên cường của cộng đồng trong nước, sự kiện còn nhận được sự hỗ trợ từ quốc tế và một phần bảo vệ từ các cơ quan ngoại giao. Đây là minh chứng cho sức mạnh đoàn kết và khát khao được sống là chính mình, dù trong hoàn cảnh vô cùng khắc nghiệt.

4. Châu Mỹ Latin - Carnival meets Pride:

São Paulo Pride (Brazil)

Lễ hội Tự hào tại São Paulo (Brazil) là sự kiện Pride lớn nhất thế giới, thu hút hơn 5 triệu người tham dự mỗi năm.

Không khí lễ hội sôi động với 19 xe âm nhạc diễu hành khắp thành phố – tương tự phong cách Carnival nổi tiếng của Brazil. Đây không chỉ là một bữa tiệc đường phố rực rỡ sắc màu, mà còn là nơi thể hiện mạnh mẽ tiếng nói của cộng đồng LGBTQ+ trong các hoạt động vận động chính trị và đòi quyền bình đẳng.

Hơn 4 triệu người đã tham gia cuộc diễu hành São Paulo Pride tại Brazil vào ngày 19 tháng 6 năm 2022. Ảnh: Renato Viterbo

Buenos Aires Pride (Argentina)

Lễ hội Tự hào Buenos Aires (Argentina), hay còn gọi là "Marcha del Orgullo", nổi bật với thông điệp chính trị mạnh mẽ nhằm kêu gọi quyền lợi và sự bình đẳng cho cộng đồng LGBTQ+.

Sự kiện này không chỉ là cuộc diễu hành mà còn là một lễ hội văn hóa sôi động, kết hợp hài hòa giữa âm nhạc tango đặc trưng và giai điệu dân gian truyền thống. Với sức ảnh hưởng lan rộng, Buenos Aires Pride được xem là một trong những tiếng nói tiên phong cho quyền LGBTQ+ tại khu vực Mỹ Latin.

Tháng 4 năm 2010, tại thủ đô Buenos Aires, một nhóm người biểu tình đã tập trung trước tòa nhà Quốc hội Argentina để bày tỏ sự ủng hộ đối với đề xuất hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới. Họ giương cao lá cờ cầu vồng – biểu tượng của cộng đồng LGBT – như một thông điệp rõ ràng về khát vọng bình đẳng và quyền được yêu thương của mọi người. Ảnh: Natacha Pisarenko/AP

Mexico City Pride

Lễ hội Mexico City Pride là một sự kiện đặc biệt kết hợp giữa tinh thần của Día de la Diversidad Sexual (Ngày Đa dạng Giới tính) và nét độc đáo của Día de los Muertos (Ngày của Người Chết). Với hơn 400.000 người tham gia, sự kiện này vừa là lễ hội rực rỡ sắc màu vừa là hình thức biểu tình thể hiện tiếng nói của cộng đồng LGBTQ+.

Không khí sôi động được tạo nên bởi các ban nhạc mariachi truyền thống cùng những dải giấy trang trí cầu vồng (papel picado) bay phấp phới khắp các tuyến đường diễu hành.

Hình ảnh diễu hành tại Mexico Pride 2021. Ảnh: Belén Kemchs

Pride Month ở Việt Nam: Từ VietPride đến Giấc mơ Bình đẳng

Nếu như trên thế giới, Pride Month rực rỡ vào tháng 6, thì tại Việt Nam, tinh thần tự hào của cộng đồng LGBTQ+ lại được thắp sáng vào những tháng cuối năm, khi mùa mưa bão đã qua và không khí mát mẻ của mùa khô bắt đầu về. Đây không chỉ là sự điều chỉnh phù hợp với thời tiết nhiệt đới, mà còn phản ánh hành trình độc đáo và đầy thách thức của cộng đồng LGBTQ+ Việt Nam trong việc tìm kiếm tiếng nói và chỗ đứng của mình.

Diễu hành trong sự kiện VietPride năm 2022 tại phố đi bộ Hồ Gươm. Ảnh: Tùng Đinh

VietPride - Ngày hội tự hào của cộng đồng LGBTQ+ Việt Nam

VietPride, hay còn gọi là Ngày hội tự hào, là sự kiện thường niên quan trọng nhất của cộng đồng LGBTQ+ tại Việt Nam. Lần đầu tiên được tổ chức tại Hà Nội từ ngày 3 đến 5 tháng 8 năm 2012, sự kiện do Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Khoa học về Giới, Gia đình, Phụ nữ và Vị thành niên (CSAGA) khởi xướng, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong phong trào đấu tranh cho quyền bình đẳng của cộng đồng LGBTQ+ ở Việt Nam.

VietPride nhằm tôn vinh và nâng cao nhận thức về quyền của người đồng tính, song tính, chuyển giới cùng các nhóm giới tính khác. Qua thời gian, sự kiện đã mở rộng không chỉ ở Hà Nội mà còn lan tỏa tới các thành phố lớn như TP. Hồ Chí Minh, tạo nên phong trào tích cực, lan rộng trên toàn quốc.

Diễu hành tại phố đi bộ Nguyễn Huệ - một hoạt động trong sự kiện VietPride 2024. Ảnh: VietPride

Chương trình thường gồm các hoạt động như diễu hành, chiếu phim, trình bày kết quả nghiên cứu, chia sẻ câu chuyện của những người trong cộng đồng và các buổi giao lưu nhằm xây dựng không gian an toàn, thoải mái để mọi người thể hiện bản thân một cách chân thật. Năm 2024, VietPride Week tại TP.HCM diễn ra từ ngày 21 đến 29 tháng 9 với chủ đề "Đã Tới Lúc" (It's Time for Inclusion), thể hiện mong muốn xây dựng một xã hội bao dung và công bằng hơn.

Không chỉ là lễ hội văn hóa, VietPride còn là tiếng nói mạnh mẽ kêu gọi xóa bỏ định kiến, thúc đẩy sự hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau trong xã hội. Sự kiện đã được ghi nhận qua việc được đề cử trong hạng mục "Sự kiện có ảnh hưởng đến giới trẻ" tại WeChoice Awards 2016, khẳng định tầm ảnh hưởng sâu rộng và tích cực của VietPride đối với cộng đồng và xã hội Việt Nam.

Tại sao Pride Month ở Việt Nam lại thường diễn ra vào tháng 8–9 thay vì tháng 6 như nhiều nơi khác trên thế giới?

Thực tế, cộng đồng LGBTQ+ Việt Nam vẫn tích cực hưởng ứng Tháng Tự Hào quốc tế vào tháng 6 – thời điểm kỷ niệm cuộc nổi dậy Stonewall lịch sử – thông qua các hoạt động trực tuyến hoặc những sự kiện quy mô nhỏ.

Tuy nhiên, lễ hội VietPride chính thức thường được tổ chức vào khoảng tháng 8–9. Lý do chính đến từ điều kiện thời tiết: tháng 6 là thời điểm nắng nóng gay gắt ở miền Bắc và thường mưa bão ở miền Nam, gây bất lợi cho các hoạt động ngoài trời. Việc chọn tháng 8–9 giúp tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc tổ chức sự kiện, thu hút đông đảo người tham gia và lan tỏa thông điệp tự hào một cách mạnh mẽ hơn.

Tình hình pháp lý: Bước tiến trong giới hạn

Từ "cấm" đến "không thừa nhận"

Việt Nam đã có nhiều tiến bộ trong việc nâng cao quyền lợi cho cộng đồng LGBTQ+. Trước đây, Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000 cấm kết hôn giữa những người cùng giới, thậm chí còn quy định phạt tiền từ 100.000 đến 500.000 đồng nếu vi phạm. Tuy nhiên, đến năm 2014, luật này được sửa đổi, bỏ quy định cấm kết hôn đồng giới kể từ ngày 1 tháng 1 năm 2015.

Dù vậy, luật vẫn không công nhận hôn nhân giữa những người cùng giới. Điều này có nghĩa là các cặp đôi đồng giới có thể tổ chức đám cưới và sống cùng nhau mà không bị cấm, nhưng mối quan hệ của họ không được pháp luật thừa nhận và bảo vệ theo Luật Hôn nhân và Gia đình.

Việt Nam dẫn đầu Đông Nam Á về quyền chuyển giới

Thách thức và hy vọng

Trong những năm gần đây, xã hội ngày càng mở lòng và thể hiện sự ủng hộ rõ rệt hơn đối với cộng đồng LGBT. Theo Tiến sĩ Huỳnh Văn Chẩn – Trưởng khoa Công tác xã hội Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG TP.HCM), đồng thời là Phó Chủ tịch Hội Tâm lý học Việt Nam – cách nhìn nhận về tình yêu và hôn nhân trong cộng đồng LGBT đã thay đổi nhiều trong suốt 20 năm qua, theo hướng ngày càng cởi mở và tích cực hơn. Cùng với đó, hệ thống pháp luật cũng từng bước điều chỉnh để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người LGBT được sống thật, được bảo vệ và thể hiện quyền công dân của mình.

Tuy nhiên, cộng đồng LGBTQ+ tại Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản. Sự kỳ thị và phân biệt đối xử vẫn tồn tại trong các lĩnh vực như giáo dục, lao động, chăm sóc sức khỏe và đời sống hằng ngày. Nhiều quyền cơ bản vẫn chưa được công nhận đầy đủ, chẳng hạn như quyền kết hôn đồng giới, quyền giám hộ, nhận con nuôi, thừa kế hay đại diện pháp luật cho bạn đời. Những hạn chế này khiến hành trình hòa nhập và phát triển của cộng đồng gặp không ít khó khăn.

Sống với màu của bạn. Ảnh: VietPride

Tại Việt Nam, Tháng Tự hào LGBT (Pride Month) không chỉ là dịp để tôn vinh bản sắc và sự kiên cường của cộng đồng LGBT, mà còn là cơ hội để gắn kết những người ủng hộ sự đa dạng và bình đẳng. Khác với nhiều quốc gia chỉ tổ chức vào tháng 6, tinh thần tự hào tại Việt Nam được duy trì quanh năm, đặc biệt nổi bật qua chuỗi sự kiện VietPride diễn ra vào cuối năm ở nhiều tỉnh, thành phố. Đây là một dấu ấn quan trọng trong hành trình nâng cao nhận thức cộng đồng và thúc đẩy một xã hội tôn trọng sự khác biệt.

Hiến pháp Việt Nam năm 2013, tại Điều 16, quy định rõ: "Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa và xã hội." Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để cộng đồng LGBTQ+ tiếp tục lên tiếng vì quyền lợi chính đáng và chung tay xây dựng một xã hội công bằng, nhân ái.

Theo Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam, các hoạt động Pride có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy quyền con người và tạo không gian an toàn cho cộng đồng LGBTIQ+. Từ những ngày đầu còn bị kỳ thị, cộng đồng đã dần khẳng định vị thế và có tiếng nói mạnh mẽ hơn trong xã hội. VietPride kh