Tết Thanh Minh là gì? Tết Thanh Minh 2025 thứ mấy, ngày mấy?

Tết Thanh Minh là một ngày lễ truyền thống trong văn hóa Việt Nam, kết hợp giữa tín ngưỡng tâm linh và các hoạt động tri ơn cội nguồn. Đây không chỉ là dịp để tưởng nhớ tổ tiên mà còn là cơ hội để mọi người hòa mình vào thiên nhiên, tận hưởng không khí trong lành của mùa xuân. Vậy Tết Thanh Minh là gì và có những hoạt động nào trong ngày lễ này, hãy cùng Chus tìm hiểu qua bài viết này nhé! 

Tết Thanh Minh là gì?

Theo nông lịch cổ, trong 24 tiết khí của một năm, Thanh Minh là tiết khí thứ 5 kể từ Lập Xuân, đánh dấu thời điểm trời quang mây tạnh, khí hậu trong lành.

Tết Thanh Minh (hay còn gọi là Tết Đạp Thanh) bắt nguồn từ Trung Quốc và du nhập vào Việt Nam từ xa xưa. Trải qua thời gian, lễ hội này đã trở thành một phần quan trọng trong văn hóa tâm linh người Việt, sánh vai cùng ba ngày lễ lớn khác là Tết Nguyên Đán, Tết Đoan Ngọ và Tết Trung Thu.

Về mặt từ nguyên, “Thanh” nghĩa là trong, “Minh” nghĩa là sáng – gợi nhắc đến không khí trong trẻo, sáng sủa của mùa xuân. Người xưa thường chọn ngày đầu tiên của tiết Thanh Minh để sửa sang mồ mả, tưởng nhớ tổ tiên, xem đây là dịp tri ân cội nguồn, vun đắp đạo hiếu.

Tết Thanh Minh năm 2025 diễn ra khi nào, rơi vào thứ mấy?

Tiết Thanh Minh là tiết khí thứ 5 trong năm, bắt đầu sau tiết Xuân phân và kết thúc ngay trước tiết Cốc Vũ. Theo quy luật vận hành của 24 tiết khí trong nông lịch, tiết Thanh Minh thường rơi vào ngày 4 hoặc 5 tháng 4 Dương lịch, kéo dài khoảng 15–16 ngày.

Năm tiết khí đầu tiên trong năm, tính từ Lập Xuân, gồm: Lập Xuân (4–5/2), Vũ Thủy (18–19/2), Kinh Trập (5–6/3), Xuân Phân (20–21/3), Thanh Minh (4–5/4).

Trong năm 2025, Tết Thanh Minh rơi vào ngày thứ Sáu, ngày 4 tháng 4 Dương lịch.

Một số hoạt động chính trong Tết Thanh Minh

Hai câu thơ nổi tiếng từ Truyện Kiều đã khắc họa chính xác bản chất của ngày lễ này. Phong tục đón Tết Thanh Minh tập trung vào hai hoạt động chính: tảo mộ và du xuân.

Tảo mộ

Trong ngày này, người dân đi tảo mộ, làm lễ cúng gia tiên và thắp nhang cho người đã khuất. Các khu nghĩa trang thường trở nên đông đúc, nhộn nhịp hơn. Con cháu thắp hương, đốt vàng mã, cúng bánh trái và hoa, đồng thời dọn dẹp, sửa sang phần mộ của người thân.

Đây là dịp để giáo dục thế hệ trẻ về đạo hiếu và trách nhiệm với gia đình, dòng tộc. Trẻ em theo ông bà, cha mẹ đi viếng mộ để học cách kính trọng tổ tiên. Ngày lễ cũng tạo cơ hội cho những người con xa quê trở về sum họp cùng gia đình, thưởng thức bữa cơm đoàn viên.

Tảo mộ là hoạt động quan trọng nhất trong ngày Thanh Minh (Ảnh: Sưu tầm)

Du xuân

Sau lễ tảo mộ, người Việt thường có thói quen đi dạo, tận hưởng không khí trong lành của mùa xuân, hoạt động này tương tự với khái niệm "đạp thanh" trong văn hóa Á Đông.

Từ "đạp" trong tiếng Hán vừa có nghĩa là giẫm, vừa hàm ý du ngoạn. Chữ "thanh" là chỉ cỏ xanh, đồng thời còn mang ý nghĩa về sự thanh khiết, mát mẻ, trong lành. Do vậy, "Đạp thanh" có nghĩa là dạo bước trên thảm cỏ xanh, hòa mình vào thiên nhiên tươi mới, tận hưởng sự thanh khiết và trong trẻo của đất trời.

Tuy nhiên, Việt Nam không có tục đạp thanh như một truyền thống riêng. Khác với Trung Quốc – nơi Tết Thanh Minh là Quốc lễ với nhiều hội hè sôi động như thả diều, đu quay, bắn tên – người Việt chủ yếu tập trung vào nghi thức tảo mộ và tưởng nhớ tổ tiên.

“Mười mỹ nhân thả diều” - tranh khắc gỗ Dương Liễu Thanh, minh họa hoạt động thả diều trong hội Đạp Thanh, Trung Quốc

Người Việt có thể tranh thủ dịp này để trồng cây, cầu mong may mắn, nhưng không tổ chức hội Đạp Thanh theo quy mô lớn. Thay vào đó, đây là thời điểm để con cháu quây quần tại gia, hướng về cội nguồn và gìn giữ truyền thống gia đình. 

Ý nghĩa Tết Thanh Minh

Tết Thanh Minh giống như sợi chỉ vô hình kết nối quá khứ và hiện tại, liên kết giữa người sống và người đã khuất. Ngày lễ mang trong mình nhiều tầng ý nghĩa đan xen:

• Về tâm linh, đây là dịp dọn dẹp, dâng hương tưởng nhớ người đã khuất, đồng thời hòa mình vào thiên nhiên qua những buổi tảo mộ đầu xuân.
• Về văn hóa, Tết củng cố mối quan hệ gia đình khi các thế hệ cùng nhau sửa sang phần mộ, kể lại câu chuyện dòng họ. Đó cũng là cách giáo dục thế hệ trẻ về đạo hiếu và truyền thống "uống nước nhớ nguồn".
• Về xã hội, hành động dọn dẹp khuôn viên mộ phần, trồng cây xanh trong ngày này khơi dậy ý thức bảo vệ môi trường, gìn giữ cảnh quan chung.

Dù cuộc sống có bận rộn đến đâu, Tết Thanh Minh vẫn là dịp nhắc nhớ giá trị của sự gắn bó, lòng biết ơn và tình yêu thương gia đình. Chỉ cần một nén hương thơm, một lời khấn nguyện chân thành hay một mâm cơm sum họp cũng đủ để ngày lễ trở nên trọn vẹn và ấm áp. Không chỉ là nghi lễ, đó còn là cách người Việt nuôi dưỡng tình cảm với quá khứ, để quê hương luôn hiện hữu trong trái tim dù đi xa.

Những điều nên làm và không nên làm vào Tết Thanh Minh

1. Những hoạt động ý nghĩa nên làm vào ngày Tết Thanh minh 

• Chuẩn bị đầy đủ lễ vật cúng viếng như hương, hoa, trái cây, bánh kẹo và vàng mã
• Làm lễ cúng tại nhà - dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ, lau bàn thờ gia tiên, chuẩn bị mâm cỗ (mặn với xôi, gà luộc, giò, canh măng hoặc chay tùy tín ngưỡng), hoặc đơn giản chỉ với hương hoa, trà bánh tùy điều kiện mỗi gia đình
• Mặc trang phục lịch sự, trang nhã khi đi tảo mộ, dọn dẹp và làm sạch phần mộ với lòng thành kính
• Thắp hương không chỉ cho mộ nhà mình mà còn "chào hỏi" những ngôi mộ lân cận
• Cùng gia đình thưởng thức bữa cơm đoàn viên sau khi tảo mộ và giáo dục con cháu về ý nghĩa của ngày lễ với truyền thống uống nước nhớ nguồn

Mâm cúng gia tiên trong ngày Tết Thanh Minh (Ảnh: Sưu tầm)

2. Những điều kiêng kỵ trong tết Thanh minh

• Không nên tổ chức đám hỷ như cưới hỏi, sinh nhật, tân gia, v.v..
• Không đi qua những nơi hẻo lánh khi tảo mộ, dễ bị tà khí quấn thân
• Không chụp ảnh tập thể xung quanh mộ
• Cần chú ý sửa sang mồ mả tổ tiên, nếu mộ có nước, âm phần xấu sẽ ảnh hưởng đến phúc trạch của dòng họ
• Không để tóc phủ trán, không mua giày mới
• Không nô đùa, ngồi lên mộ phần, giẫm đạp lên mồ mả hay đá đồ cúng trên mộ khác.

Tết Thanh Minh có tặng quà không?

Tết Thanh Minh không phải là dịp tặng quà giữa người với người như Tết Nguyên Đán hay các ngày lễ khác. Thay vào đó, đây là thời điểm con cháu dâng lễ vật lên tổ tiên, như một cách gửi gắm lòng thành và tưởng nhớ những người đã khuất.

Những lễ vật này có thể xem như "món quà" gửi đến thế giới bên kia – đó có thể là mâm cơm cúng tươm tất, bánh trái, trà rượu, hoặc những món đồ mang ý nghĩa tâm linh như giấy tiền vàng mã. Mỗi lễ vật không chỉ thể hiện lòng hiếu kính mà còn là cách con cháu bày tỏ ước mong tổ tiên được đủ đầy, an vui ở cõi vĩnh hằng.

Kết

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về Tết Thanh Minh - một ngày lễ văn hóa Việt Nam. Dù không phải ngày lễ lớn như Tết Nguyên Đán, Tết Thanh Minh vẫn mang ý nghĩa sâu sắc trong đời sống tâm linh của người Việt. Ngày lễ này thể hiện rõ nét tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên và văn hóa hiếu đạo đặc trưng của dân tộc. Tùy theo phong tục từng vùng miền, cách thức tổ chức có thể khác nhau, nhưng ý nghĩa cốt lõi về lòng hiếu thảo và sự gắn kết gia đình vẫn được bảo tồn và phát huy qua nhiều thế hệ.

Trong thời đại hiện nay, việc giữ gìn và thực hành những phong tục truyền thống như Tết Thanh Minh vẫn là cách tốt nhất để duy trì bản sắc văn hóa dân tộc và giáo dục thế hệ trẻ về đạo lý "uống nước nhớ nguồn". Đó chính là sức sống của văn hóa Việt – nơi quá khứ được tôn vinh bằng lòng biết ơn chân thành, và hiện tại được xây đắp từ những giá trị không bao giờ cũ.